جامعه اسلامی اگرچه بعد از رحلت پیامبر(ص) دچار اختلافات شدیدی شد، اما این اختلافات به جنگ و خونریزی منجر نشد و اولین زمینه درگیری مسلحانه با اقدامات خلیفه سوم آغاز شد که به کشته شدن ایشان انجامید. جنگ‌های دوران امام علی(ع) هم تماماً ناشی از همان واقعه بود که در نهایت بدان انجامید که گروه بزرگی از مسلمانان تحت حکومت امام علی(ع) که خلیفه مسلمانان بود قرار گرفته و در طرف مقابل، معاویه نیز که فرماندار شام بود با ادعای خونخواهی عثمان خود را خلیفه مسلمانان معرفی کند. میان این دو گروه درگیری‌های جدّی نیز رُخ داد. بعد از شهادت امام علی(ع)، معاویه یکه‌تاز میدان شد و با روش‌های مختلف توانست اطرافیان امام حسن(ع) را به سمت خود جلب کند و در نهایت خود را خلیفه مسلمانان معرفی کند.
مهم‌ترین ابزار معاویه در این راه، استفاده از تبلیغات بود. او از راه‌های مختلفی؛ مانند جعل حدیث، عمل ظاهری به اسلام  و... توانست مردم را با خود و علیه مخالفانش همراه سازد. یکی از راه‌های او استفاده از سب و لعن بود. بنابر نقل‌های متعدد تاریخی، حکمرانان او در میان عموم و در نماز‌های جمعه (که از اصلی‌ترین رسانه‌های آن زمان بوده است) امام علی(ع) را لعن می‌کردند که نقل‌های آن در ذیل خواهد آمد. به‌علاوه؛ برخی از منابع نقل کرده‌اند که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیز از این حیله آسوده نبوده و در منابر عمومی مورد لعن دستگاه بنی امیه قرار می‌گرفتند.[1]
جالب توجه است که در جنگ صفین، دو نفر از سپاهیان امام علی(ع)، معاویه و اهل شام را لعنت کردند، اما امام علی(ع) با این‌که کارشان را بر حق می‌دانست، آنها را از این‌کار منع کرد.[2] در طرف مقابل، معاویه سنتی را برپا کرد که امیر المؤمنین علی(ع) را علناً و در مراسم‌های عمومی مورد لعن قرار می‌دادند؛ شیوع این سنت زشت، به حدّی بود که حتی امام حسن مجتبی(ع) در صلح خود با معاویه شرط کرد که دیگر در منابر، حضرت علی(ع) را لعنت نکنند.[3]
در این‌جا برخی از موارد تاریخی که ناظر به این موضوع می‌باشند را ذکر می‌کنیم:
1. مروان بن حکم شش سال در مدینه حکومت کرد و در میان عموم مردم و در هر نماز جمعه علی(ع) را لعن می‌کرد.[4]
2. حجاج، بزرگان کوفه را جمع کرد و از آنان خواست، علی(ع) را دشنام دهند.[5]
3. وقتی ام سلمه همسر پیامبر(ص) با سب علی(ع) مواجه شد گفت: «آیا پیامبر خدا را لعنت می‌کنید». سپس ام سلمه گفت: «همانا از پیامبر شنیدم که می‌فرمود کسی که علی را لعن کند، مرا لعن کرده است».[6]
4. به عبد الرحمن بن أبی ليلى در حالی‌که افراد حجاج پشتش را از ضربات شلاق سیاه کرده بودند، دستور دادند: دروغ‌گوها (امام علی(ع)!! و ...) را لعن کن.[7]
5. حجاج به نماینده خود محمد بن قاسم نوشت: عطية عوفی (از شیعیان کوفه) را فرا بخوان. اگر علی را لعن کرد، که هیچ، و اگر این‌کار را انجام نداد چهارصد ضربه شلاق به او بزن و مو و ریشش را کوتاه کن. اما عطیه از این عمل خودداری کرد و در نهایت به او چهارصد ضرب شلاق زدند و ریش و مویش را کوتاه کردند.[8]
بنابر نقل‌های متعدد تاریخی، این سنت را معاویه بنا نهاد و عمر بن عبدالعزیز به فرمانداران خود دستور داد این سنت را ترک کنند و هرگز علی(ع) را لعن نکنند.[9]
در پایان داستانی مرتبط با این رویکرد بنی امیه را نقل می‌کنیم که نشان می‌دهد بنی‌امیه تا چه حد بر این عمل اصرار داشته و چگونه برخی از فرمانداران که حب علی(ع) را دل داشته‌اند، از آن فرار می‌کنند:
امام علی(ع) به حجر بَدری فرمود: «ای حجر، چه می‌کنی در حالی‌که بر منبر صنعاء نشسته‌ای و به تو دستور می‌دهند که مرا دشنام دهی و از من برائت بجویی؟» حجر بدری گفت: از انجام این عمل به خدا پناه می‌برم. امام(ع) فرمود: «وَ اللَّهِ إِنَّهُ كَائِنٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَسبَّنِي وَ لَا تَتَبَرَّأْ مِنِّي‏؛ به خدا قسم! این واقعه اتفاق می‌افتد! در آن هنگام به من دشنام بده، اما از من بیزاری مجو». بعد از سال‌ها حجاج، حجر را فرماندار کرد و به او دستور داد که علی(ع) را دشنام دهد. او بالای منبر رفت و گفت: أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ أَمِيرَكُمْ هَذَا أَمَرَنِي أَنْ أَلْعَنَ عَلِيّاً أَلَا فَالْعَنُوهُ لَعَنَهُ اللَّه‏؛ ای مردم!  همانا امیر شما دستور داده علی را لعن کنم، همانا لعن کنید او را که خدا او را لعنت کند.[10]
حجر عملاً با استفاده زیرکانه از ضمیر و ارجاع واقعی آن به حجاج، از دشنام دادن به امام علی(ع) نیز که حضرتشان اجازه آن‌را به ایشان داده بود خودداری کرد.

---