لطفا صبرکنید
18424
- اشتراک گذاری
روایت مطرح شده از جهت سندی، صحیح است. این روایت مربوط به سلام نماز می‌باشد که در منابع فقهی مورد بررسی قرار گرفته است.
بر اساس این روایت و روایات دیگری از این دست؛ نگاه به سمت راست و چپ هنگام گفتن سلام پایانی نماز مستحب است. همچنین –بنابر دیدگاه بیشتر فقها- گفتن «السلام علیکم» به تنهایی کفایت می کند و بر نمازگزار واجب نیست که به دنبال آن «رحمة اللّه و بركاته» را بگوید.
روایت مطرح شده از جهت سندی، صحیح است.[1] این روایت در منابع فقهی مورد بررسی قرار گرفته است که به صورت کوتاه بیان می‌شود.
الف. استحباب نگاه به سمت راست و چپ
بر اساس این روایت و روایات دیگری از این دست؛[2] مستحب است براى شخصی که به صورت فرادا نماز می خواند و نیز امام جماعت که در سلام پایانی نماز –السلام علیکم و رحمة الله و برکاته-، به گوشه چشم يا به بينى يا غير آنها، به طرف راست خود اشاره كند، به طورى كه از قبله رو برنگرداند. همچنين مستحب است برای مأموم (کسی که به جماعت نماز می خواند) در صورتى كه در جانب چپ او كسى نباشد. و اگر طرفين او مأمومين دیگر باشند، السَّلٰامُ عَلَيْكُمْ را دفعه ديگر بگويد و اشاره به طرف چپ كند.[3]
بنابراین، روایت مورد بحث، یکی از دلایل برای استنباط حکم مذکور است.
ب. عبارت سلام پایانی
از دیدگاه فقهای شيعه، برای سلام نماز دو عبارت ذکر شده است:
1. «السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللّه الصَّالِحين»
2. «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكَاتُه»
اما «السَّلَامُ عَلَيْكَ أيُّهَا النَّبی وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكَاتُهُ» از توابع تشهد مىباشد و از جملات ويژه سلام نماز نيست.[4]
درباره سلام دوم؛ یعنی «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكَاتُه»، مباحثی از سوی فقها مطرح شده است که حدیث مطرح شده در پرسش در آن دخالت دارد. یکی از این مباحث این است که آیا می‌توان به روایت مزبور استناد کرد و «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللّهِ» را بدون «وَ بَرَكَاتُه» گفت، یا این که نمازگزار باید عبارت «وَ بَرَكَاتُه» را هم بگوید؟ فقها در این باره دیدگاه هایی مطرح کرده‌اند که به صورت کوتاه بیان می‌شود.
1. بعید نیست که به جهت تقیه عبارت «و برکاته» ذکر نشده است؛ چرا که اهل سنت این عبارت را در سلام نماز نمی‌گویند، در حالی که نزد شیعه اگر «وَ رَحْمَةُ اللّهِ» گفته شد، مستحب است عبارت «و برکاته» نیز به دنبال آن ذکر شود.[5] همان‌طور که در معراج وقتی به پیامبر اکرم(ص) امر شد که سلام بگوید، آن حضرت فرمود: «السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته».[6] برخی از فقها نیز برای استحباب گفتن «و برکاته» به این بخش از حدیث معراج استناد کرده اند.[7]
2. بیشتر فقها با توجه به این روایت گفته‌اند که گفتن «السلام علیکم» به تنهایی کفایت می‌کند و بر نمازگزار واجب نیست که به دنبال آن «رحمة اللّه و بركاته» را بگوید.[8]
[1]. علامه حلّى، حسن بن یوسف، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج 5، ص 203، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق؛ اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج 2، ص 287، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1403ق؛ نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، مستند الشیعة فی أحكام الشریعة، ج 5، ص 353، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1415ق.
[2]. ر.ک: فیض كاشانى، محمد محسن، الوافي، محقق و مصحح: حسينى اصفهانى، ضياء الدين، ج 8، ص 779 – 782، كتابخانه امام امير المؤمنين علی عليه السلام، اصفهان، چاپ اول، 1406ق؛ حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 6، ص 419 – 423، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409ق؛ طباطبايى حكيم، سيد محسن، مستمسك العروة الوثقى، ج 6، ص 477 – 479، مؤسسة دار التفسير، قم، چاپ اول، 1416ق.
[3]. برگرفته از نمایه «چرخاندن سر بعد از نماز به سمت راست و چپ»؛ سؤال 18107؛ شیخ بهایی، محمد بن حسین، ساوجى، نظام بن حسین، جامع عباسى و تكمیل آن (محشّی)، ص 154 و 155، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1429ق؛ طباطبایى یزدى، سید محمد كاظم، العروة الوثقى مع التعلیقات، ج 1، ص 589، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم، چاپ اول، 1428ق؛ بهجت، محمد تقى، جامع المسائل، ج 1، ص 403، دفتر معظم‌له، قم، چاپ دوم، 1426ق.
[4]. علامه حلّى، حسن بن یوسف، تحریر الأحكام الشرعیة على مذهب الإمامیة، محقق و مصحح: بهادرى، ابراهیم، ج 1، ص 260، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، چاپ اول، 1420ق؛ العروة الوثقى مع التعلیقات، ج 1، ص 588؛ امام خمینى، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 181، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی تا؛ امام خمینى، توضیح المسائل (محشّی)، ج 1، ص 598 و 599، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
[5]. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج 2، ص 287؛ حسینی عاملى، سید جواد بن محمد، مفتاح الكرامة فی شرح قواعد العلاّمة، محقق و مصحح: خالصى، محمد باقر، ج 7، ص 544، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1419ق؛ و ر.ک: توضیح المسائل (محشّی)، ج 1، ص 598 و 599.
[6]. وسائل الشیعة، ج 5، ص 468.
[7]. طباطبایى بروجردى، آقا حسین، نهایة التقریر، مقرر: فاضل لنكرانى، محمد، ج 2، ص 330، بی نا، قم، بی تا؛ اشتهاردى، على پناه، مدارك العروة، ج 15، ص 553، دار الأسوة للطباعة و النشر، تهران، چاپ اول، 1417ق.
[8]. مستند الشیعة فی أحكام الشریعة، ج 5، ص 352 و 353؛ نجفى (صاحب الجواهر)، محمد حسن، مجمع الرسائل (محشّی)، ص 291، مؤسسه صاحب الزمان علیه السلام، مشهد، چاپ اول، 1415ق؛ نهایة التقریر، ج 2، ص 329 و 330؛ تحریرالوسیله، ج 1، ص 181.
: علی بن جعفر {ع} کی ایک روایت میں آیا ہے – کہ سلام کہتے وقت دائیں اور بائیں طرف رخ کرکے السلام علیکم و رحمتہ اللہ، السلام علیکم ور حمتہ اللہ کہنا چاہئیے، اس روایت کی دلالت کی سند کیسی ہے؟
