تبیین پرسش فوق در گرو طرح و بررسی چند مسئله است که با بیان این مسائل و موضوعات امید است پاسخ مسئله به دست آید.

1. همان‌گونه که همۀ ما می‌دانیم؛ بر اساس آموزه‌‌های دین اسلام، نماز اولین فعل عبادی در میان اعمال دینی ما است؛ یعنی پس از اصول اعتقادی(اصول دین)، در مرحله عمل که از آن به فروع دین تعبیر می‌شود، اولین چیزی که موضوعیت دارد، نماز است که از آن به ستون و عمود دین تعبیر شده است. نیز در تعابیر آمده است که اگر نماز انسان پذیرفته شود، اعمال عبادی دیگر هم پذیرفتنی است.[1]

در احکام عبادی، نماز چنان جایگاهی دارد که در هیچ حالی ترک آن جایز نیست، مگر در حال بیهوشی که آن‌جا دیگر جای تکلیف نیست. نماز تبلور و نمود خضوع و تسلیم در برابر حق است، و شیطان نیز از همین ناحیه ضربه خورده است؛ چرا که در برابر فرمان الهی برای سجده ... سر تسلیم فرود نیاورد.

2. از سوی دیگر، طبق صریح آیات قرآن هر کسی مقدار ذره‌‌ای عمل خوب انجام دهد، به پاداش آن خواهد رسید و هر مقدار عمل شر و خلاف مرتکب شود، کیفرش را خواهد دید. بدیهی است که طبق این آیات، اگر مقدار خیر در ترازوی سنجش برتری داشته باشد، انسان اگرچه بی‌نماز، باید اهل نجات باشد.
3. قرآن کریم می‌فرمایید: «... ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلینَ* إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَیْرُ مَمْنُون»‏؛[2]

پس انسان را به پایین‌‌ترین درجه باز گرداندیم، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال نیک انجام داده‌‌اند که برای آنان پاداش تمام ناشدنی است.

از آن‌جا که در این آیه تعبیر به اعمال نیک شده، و یکی از آن اعمال نیکو نماز است، چه بسا انسان اعمال نیکوی دیگری انجام دهد که مستحق پاداش باشد.

4. در اعمال عبادی آنچه ملاک و معیار پذیرش است، نیت خدایی است؛ یعنی اگر انسان بهترین کارهای عبادی و انسانی، حتی نماز و ... را بدون نیت خدایی و بدون قصد قربت؛ بلکه با شرک و ریا انجام دهد، مورد پذیرش درگاه الهی نخواهد بود و اجر و پاداشی به آن تعلق نخواهد گرفت.

با بیان این مقدمات، می‌توان گفت: اگر چه نماز آثار و برکات فراوانی دارد که از جمله آن قرب به پروردگار است و انسان بی‌نماز از این لطف و نعمت الهی محروم و بی‌نصیب می‌ماند؛ چرا که نماز ذکر و یاد خدا است و کسی که نماز به پا نمی‌دارد، از چنین مزایایی بی‌بهره خواهد بود؛ اما از آن‌جا که خداوند خود فرمود؛ تمام گناهان را می‌بخشد حتی گناه شرک را نیز پس از توبه و عذرخواهی از محضر ربوبی‌اش، خواهد بخشید؛ لذا به صورت قطع نمی‌توان گفت آیا ملاک ورود به بهشت نماز است و همۀ انسان‌‌های بی‌نماز با هزاران عمل خیر وارد جهنّم خواهند شد.

آنچه بیانش در این مقال ضروری است؛ این است که ترک نماز می‌تواند دو دلیل داشته باشد. یک؛ انکار آن به عنوان یکی از اعمال عبادی که این انکار و ترک به یقین موجب عذاب و جهنم است. دو؛ اما اگر ترک نماز نه از روی انکار که از روی سهل‌انگاری و تنبلی باشد، این موضوع، مورد بحث است.[3]

[1]. «...إِنَّ أَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا...». کلینی، کافی، ج 2، 268، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.

[2]. تین، 5، 6.

[3]. ر. ک: «بهشت بی‌نمازها».