جستجوی پیشرفته
بازدید
18566
آخرین بروزرسانی: 1391/11/23
خلاصه پرسش
معنای سهو و نسیان در احکام شرعی چیست؟
پرسش
لطفاً در مورد سهو و نسیان توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
سهو؛ در لغت به معانی غفلت کردن، توجه نداشتن قلب به چیزی،[1] و اشتباه،[2] آمده است. برخی از اهل لغت، سهو را به فراموشی معنا کرده و با نسیان یکی دانسته‌اند[3] و برخی نیز میان سهو و نسیان تفاوت‌هایی قائل شده‌اند.[4]
در هر حال در مباحث فقهی، وقتی از سهو سخن گفته می‌شود؛ نسیان را هم دربر می‏گیرد؛ یعنی مکلّف کاری را از روی غفلت یا فراموشی انجام داده و یا ترک می‌کند.[5] لذا از جهت حکم شرعی، سهو و نسیان یکسان هستند.[6] چه آن‌که کاربرد سهو، معمولاً در برابر عمد است؛[7] یعنی جایی که فرد با توجه و تذکّر، عملی را انجام می‌دهد یا ترک می‌کند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، غفلت یا فراموشی است.
همچنین سهو، نسیان و غفلت از اسباب خطا به شمار می‌روند. از احکام خطا در مواردی؛ مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، صوم، حج، صید و ذباحه، قضاء، شهادات و دیات سخن گفته‌اند.[8]
 

[1]. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق و مصحح: مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهیم، ج 4، ص 71، نشر هجرت، قم، چاپ دوم، 1410ق.
[2]. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، ص 676، انتشارات راه رشد، تهران، چاپ اول، 1389ش.
[3]. حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، محقق و مصحح: عمرى، حسین بن عبد الله، اریانى، مطهر بن على، محمد عبد الله، یوسف، ج 5، ص 3247، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول، 1420ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق و مصحح: فارس (صاحب الجوائب)، احمد، ج 14، ص 406، ‌دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
[4]. ر.ک: مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس، محقق و مصحح: شیرى، على، ج 19، ص 555، دار الفکر،‏ بیروت، چاپ اول، 1414ق؛ و ر.ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 12، ص 114 – 116، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
[5]. عبد الرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، ج 2، ص 247، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
[6]. ر.ک: محقق سبزوارى، محمد باقر، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، ج 2، ص 367، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1247ق؛ علوی عاملى، میر سید احمد، مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، ج 1، ص 485، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ اول، بی‌تا. 
[7]. مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، ج 1، ص 485.
[8]. جمعى از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودى، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 467، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، قم، چاپ اول، 1426ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود