جستجوی پیشرفته
بازدید
15599
آخرین بروزرسانی: 1393/01/24
خلاصه پرسش
معنای صفات خبریه در خداوند به چه معنا است؟ و دیدگاه دانشمندان شیعی و سنی در این‌باره چیست؟
پرسش
معنا و تفسیر صفات خبریه خداوند و نیز دیدگاه دانشمندان شیعی و سنی در این‌باره چیست؟
پاسخ اجمالی
مقصود از صفات خبریه، اوصافى است که در آیات قرآن و روایات آمده و مستندى جز دلیل نقلی ندارد. از جمله این صفات می‌توان به صفت «ید الله» و «عین الله» اشاره کرد. شیعه -به پیروى از اهل بیت(ع)- معتقد به تنزیه و ابطال تجسیم و تشبیه است. با دقت در آیات یاد شده و نظایر آنها می توان به مفاد حقیقى آنها پى برد؛ مانند این‌که کلمه «ید» کنایه از قدرت خداوند است و مقصود این است که قدرت الهى برترین قدرتها است.
 
پاسخ تفصیلی
صفات خبریه و تعریفی که از آن ارائه شده است و نظراتی که پیرامون آن داده شده است، یکی از مسائل پر تنش در بین فرقه‌های کلامی اسلامی است. مقصود از صفات خبریه، اوصافى است که در آیات قرآن و روایات آمده و مستندى جز نقل ندارد.[1]  از جمله آیات قرآن که در آن به این صفات اشاره شده؛ می‌توان نمونه‌های ذیل را ذکر کرد:
1. «ید اللَّه» (دست خدا): «إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ»؛[2] آنان که با تو بیعت می‌کنند، با خدا بیعت می‌کنند. دست خدا بالاى دست آنان است.
2. «وجه اللَّه» (روى خدا): «وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ»؛[3] مشرق و مغرب از آنِ خداست. به هر جا که روکنید، آنجا روى خداست.
3. «عین اللَّه» (چشم خدا): «وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا وَ وَحْیِنا»؛[4] کشتى را در برابر چشم ما و به وحى ما بساز.
4. «استواء بر عرش» (قرار گرفتن بر تخت): «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‏»؛[5] خداوند رحمان بر عرش (تخت) قرار گرفت و مسلّط شد.
از جایی که واژه‌هاى این آیات، حکایت از آن دارد که خداوند سبحان جسم یا جسمانى است، لذا مورد اتفاق قرار گرفته که در نسبت دادن این گونه از صفات به خداوند؛ باید به آنچه در قرآن و روایات معتبر وارد شده است؛ بسنده کرد، ولی فرقه‌های کلامی اسلامی، در تفسیر و تأویل این گونه صفات که در اخبار وارد شده است به اختلاف افتاده‌اند؛ برخی خداوند را به اجسام و انسان تشبیه کردند که همانند انسان چشم و دست دارد و عده‌ای این صفات را برای خداوند انکار کردند. متکلمان شیعه نیز -با توجه به روایات- نظری دارند که بیان می‌شود.
الف. دیدگاه شیعه
شیعه -به پیروى از اهل بیت(ع)- معتقد به تنزیه و ابطال تجسیم و تشبیه است. به اعتقاد شیعه‏ امامیه با دقت در آیات یاد شده و نظایر آنها می‌توان به مفاد حقیقى آنها پى برد. کلمه «ید» کنایه از قدرت خداوند است و مقصود این است که قدرت الهى برترین قدرت‌ها است. مقصود از «وجه» ذات الهى است؛ یعنى همه‏ چیز در معرض فنا و زوال است، جز ذات خداوند متعال. استواء بر عرش نیز کنایه از احاطه‏ علم و قدرت خداوند در تدبیر جهان است.
پس نه تنها در صفات یاد شده -که آنها را صفات خبریّه می‌گویند- باید به اصل تنزیه معتقد بود، بلکه این اصل در همه‏ صفات الهى جارى است؛ مثلاً علم خداوند را نمی‌توان علم حصولى و زائد بر ذات او و محدود دانست، بلکه علم خداوند عین ذات خداوند، و حضورى و نامحدود است. همین گونه است قدرت و حیات خداوند که عین ذات او و نامحدود است.
در روایتی امام رضا(ع) می‌فرماید: «مردم در موضوع توحید ]صفاتی[ دارای سه گرایش شدند: نفی [صفات]، تشبیه [صفات خداوند به صفات جسمانی]، اثبات صفات بدون تشبیه. نفی صفات و تشبیه جایز نیست و آنچه راه مستقیم و روش صحیح است؛ اثبات صفات بدون تشبیه است»؛[6] یعنی این صفات را به گونه‌ای برای خداوند قائل شد، که دچار تشبیه نشویم.
ب. دیدگاه فرقه «صفاتیه»
صفاتیه یکی از فرقه‌های کلامی بوده‌اند، که مشهورترین آنان شامل سه طایفه‌اند: اشاعره، مشبهه، کرامیه.[7] آنان فرقی بین صفات ذات و صفات فعل قائل نبودند و حداقل عده‌ای از آنان؛ صفات خبریه مانند وجه و ید (صورت و دست) را بدون هیچ تأویلی برای خداوند ثابت می‌دانستند و تا حد تشبیه در اثبات صفات برای خداوند؛ پیش می‌رفتند.[8]
ج. دیدگاه فرقه «معطله»
در مقابل صفاتیه؛ معتزله قرار دارند که؛ صفات خبرى را از خدا نفى می‌کردند، و آنان را «معطله» نامیدند.[9] در عقائد آنان چنین ذکر شده است که صفاتی که مخلوقات بدان متصف می‌شوند را بر خداوند انکار می‌کردند.[10]
این، گزارش مختصری بود از نظریات مطرح درباره صفات الهی بویژه صفات خبریه که مورد سؤال است.
 

[1]. سبحانی، جعفر، سیمای عقاید شیعه، ترجمه محدثی، جواد، ص 66، نشر مشعر، تهران، 1386ش.
[2]. فتح، 10.
[3]. بقره، 115.
[4]. هود، 37.
[5]. طه، 5.
[6]. «للناس فی التوحید ثلاثة مذاهب: نفی، و تشبیه، و اثبات بغیر تشبیه، فمذهب النفی لا یجوز، و مذهب التشبیه لا یجوز، و السبیل فی الطریقة الثالثة، اثبات بلا تشبیه». شیخ صدوق، التوحید، محقق و مصحح: حسینی، هاشم‏، ص 101، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1398ق.
[7]. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص 301، آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ دوم، 1372ش.
[8]. شهرستانی، الملل و النحل، تحقیق: بدران‏، محمد، ج 1، ص 105، الشریف الرضی، قم، 1364ش.
[9]. رضوانی، علی اصغر، شیعه شناسی و پاسخ به شبهات‏، ج ‏2، ص 513، نشر مشعر، تهران، 1384ش.
[10]. ابن عطیه، جمیل حمود، أبهی المراد فی شرح مؤتمر علماء بغداد، ج 2، ص 152، مؤسسة الأعلمی‏، بیروت، 1423ق.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود