جستجوی پیشرفته
بازدید
10395
آخرین بروزرسانی: 1401/08/07
خلاصه پرسش
چرا پیامبر(ص)‌ و اهل‌بیت(ع) از نان گندم استفاده نمی‌کردند و یا کمتر استفاده می‌کردند؟
پرسش
چرا پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) در تمام عمرشان از نان گندم استفاده نکردند؟ آیا روایات در این زمینه صحیح است؟
پاسخ اجمالی

با وجود آن‌که اهل ‌بیت(ع) از توان مالی نسبی برخوردار بودند؛ اما در مخارج زندگی هیچ‌گاه دچار اسراف و تبذیر نمی‌شدند، و در همین راستا گاهی با توجه به شرایط، بسیار کم‌تر از شئونات خود از متاع دنیا بهره می‌گرفتند، و از خوراک و پوشاک و دیگر نیازهای دنیوی به حداقل‌ها اکتفا می‌کردند.[1]

با توجه به این مقدمه، در مورد استفاده اهل‌بیت(ع) از نان گندم روایات مختلفی وجود دارد:

الف) استفاده نکردن از گندم

دسته‌ای از روایات بیان‌گر آن است که آن‌‌حضرات(ع) در طول عمر خود به هیچ وجه از گندم استفاده نمی‌کردند:

  1. عیص بن قسم از امام صادق‌(ع) پرسید: از پدرتان حدیثی نقل شده است که فرمود: رسول خدا(ص) هرگز نان گندم سیر نخورده است! آیا این روایت صحیح است؟ امام صادق(ع) در پاسخ فرمود: رسول خدا(ص) نه تنها هرگز نان گندم نخورد، بلکه از نان جو هم سیر نشد».[2]
  2. امام کاظم(ع) به واسطۀ پدران بزرگوارش از امام حسین(ع) روایت کرده است: روزی یکی از دانشمندان یهودی اهل شام وارد محفلی شد که امام علی(ع) به همراه گروهی از اصحاب رسول خدا(ص) در آن حضور داشتند. وی پرسش‌هایی را مطرح کرد و امام(ع) به آنها پاسخ داد. به عنوان نمونه پرسید: مردم گمان می‌کنند که عیسی بن مریم(ع) نمادی از زهد بود. (نظرتان چیست)؟ امام فرمود: پندارشان درست است؛ اما رسول خدا(ص) با آن‌که همسران و کنیزان فراوانی داشت، در عین حال از تمام پیامبران زاهدتر بود، هیچ سفره‌ای برای حضرت‌شان پهن نشد که در آن غذای دلچسبی باشد، و هیچ‌گاه نان گندم نخورد، و حتی بیشتر از سه شب هم با نان جو سیر نشد».[3]
  3. امام علی(ع) فرمود: «اگر بخواهم می‌توانم همان پیراهن‌های عبقری نقش‌دار شما را بپوشم و مغز گندم را با سینه جوجه بخورم و گواراترین آبها را در ظرف‌های بلور بنوشم، ولی من به این سخن خدا باور دارم که فرمود: «مَنْ کانَ یرِیدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها نُوَفِّ إِلَیهِمْ أَعْمالَهُمْ فِیها وَ هُمْ فِیها لا یبْخَسُونَ»؛[4] آنانی که تنها زندگی دنیایی و غرقه‌شدن در زینت‌های آن‌را می‌پسندند، کردارهای نیکشان را بدون کم و کاست در همین دنیا جبران خواهیم کرد (و از نعمت‌های آخرت بهره‌ای نخواهند داشت).

 چگونه بر آتشی صبر کنم که اگر شراره‌ای از آن به زمین برسد تمام گیاهانش را می‌سوزاند؟ ...».[5]

  1. همچنین حضرتشان فرمود:

«اگر می‌خواستم می‌توانستم از عسل تصفیه‌شده، مغز گندم، و پارچه‌های ابریشم استفاده کنم؛ اما می‌ترسم که هوای نفسم بر من پیروز شود».[6]

ب) استفاده نمودن از گندم

در مقابل، دسته‌ دیگری از روایات بیان‌گر آن است که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) از گندم و مواد غذایی که از آن به دست می‌آمد، استفاده می‌کردند:

  1. امام باقر(ع) در توصیف پیامبر اکرم(ص)، خطاب به محمد بن مسلم فرمود: شاید گمان کنید که پیامبر(ص)، در سراسر زمان پیامبری خود، سه روز پشت سر هم از نان گندم سیر شد؛ نه به خدا قسم که چنین نیست، آن‌حضرت(ص) از زمان بعثت تا زمان وفات سه روز متوالی از نان گندم سیر نخورد. البته من نمی‏گویم که به آن دسترسی نداشت، او که گاه یک صد شتر به یک نفر جایزه می‏داد، اگر می‏خواست بخورد، می‌خورد».[7]

این گزارش نشانگر آن است که حضرتشان از نان گندم استفاده می‌کرد، ولی نه بیش از سه شب پیاپی.

البته این روایت از نظر سند مجهول شمرده می‌شود.[8]

  1. فتح بن یزید جرجانی می‌گوید نزد امام کاظم(ع) رفتم و دیدم آن‌حضرت(ع) بر یک پشتی تکیه نموده و در مقابل آن‌جناب مقداری گندم بوداده شده بود که آنها را با دست زیر و رو می‌کرد. شیطان مرا وسوسه کرد که آیا آن‌‌حضرات(ع) غذا می‌خورند و آب می‌آشامند؟ امام(ع) به فتح فرمود: ما پیرو پیامبران هستیم، آنها می‌خوردند و می‏آشامیدند(ما هم می‌خوریم و می‌آشامیم).‏[9]
  2. مشرقی نظر امام کاظم(ع) را در مورد خوردن مری و کامخ که گندم و جو یکی از مواد تشکیل‌دهنده آن است خواستار شد؟ امام(ع) فرمود: «خوردن آنها حلال است و ما هم از آن می‌خوریم».[10]

البته این احتمال هم وجود دارد که حضرتشان تنها زمانی از این خوراک استفاده می‌کردند که از جو تهیه شده بود.

به هر حال، می‌توان نتیجه گرفت که گندم گیاه حرام و یا مکروهی نبوده و اهل‌بیت(ع) – به ویژه پیشوایانی که مانند حضرت پیامبر(ص) و امام علی(ع) حکومت در اختیارشان نبود – در مواردی از آن استفاده می‌کردند؛ اما به دلایل مختلف تلاش می‌نمودند با توجه به شرایط، بسیار کم‌تر از شئونات خود از متاع دنیا بهره بگیرند و به حداقل‌ها اکتفا کنند. دلایلی مانند:

الف) غلبه نمودن بر هوای نفس:

امام علی(ع): «در توانم بود که از عسل، گندم و ابریشم استفاده کنم؛ اما می‌ترسیدم که هوای نفسم بر من غلبه یابد».[11]

ب) سخت‌تر بودن شکرگزاری بر نان گندم:

حضرت عیسی(ع) فرمود: «...از نان گندم دوری کنید؛ زیرا می‌ترسم از شکر آن ناتوان شوید».[12]

ج) برتری غذایی جو بر گندم:

این امکان نیز وجود دارد که یکی از دلایل استفاده نکردن آن‌حضرات(ع) از گندم – علاوه بر ارزان‌تر بودن آن - برتری گیاه جو از لحاظ تغذیه‌ای باشد.

امام رضا(ع) فرمود: «برتری نان جو بر نان گندم مانند برتری ما اهل‌بیت(ع) بر دیگران است. هیچ پیامبری نیست مگر این‌که برای کسی که جو بخورد دعا کرده و برای او برکت خواسته است. جو داخل بدنی نشده مگر این‌که تمام بیماری‌ها را از آن خارج کرده و جو غذای انبیاء و نیکوکاران است، و خداوند دوست ندارد که چیزی جز جو غذای پیامبران باشد».[13]

د) همسان شدن با مردم جامعه:

پرهیز از تجمل‌گرایی یک وظیفه عمومی است؛ اما از آن‌جا که رهبر جامعه اسلامی باید الگوی دیگران باشد، وظیفه‌ای دوچندان بر عهده دارد؛ از این‌رو باید از دنیاگرایی و دنیاپرستی گریزان باشد.[14]


[1]. «استفاده امام سجاد(ع) از مرکب سواری مناسب»، 116925.

[2]. شیخ صدوق، امالی، ص 320، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.

[3]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق، مصحح، خرسان، محمد باقر، ج ‏1، ص 225-226، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، 1403ق.

[4]. هود، 15.

[5]. امالی، ص 620.

[6]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 417، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

[7]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 130، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[8]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 25، ص 310، تهران، ‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[9]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 75، ص 368، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[10]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 9، ص 127، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[11]. نهج البلاغة، ص 417.

[12]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 510، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.

[13]. کافی، ج ‏6، ص 304.

[14]. «ساده زیستی رهبر جامعه اسلامی»، 5586؛ «دلیل ساده‌زیستی امامان(ع) با وجود توانگری»، 99947.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود