جستجوی پیشرفته
بازدید
7646
آخرین بروزرسانی: 1400/07/26
 
کد سایت fa102574 کد بایگانی 119433 نمایه تفاوت صفات وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی
طبقه بندی موضوعی صفات الهی|لغت شناسی
خلاصه پرسش
صفات متفاوتی از پروردگار؛ مانند وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی، همگی معنای بخشنده بودن را می‌دهد، تفاوت آنها در چیست؟
پرسش
با سلام؛ از صفات خداوند تبارک و تعالی می‌توان به وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی اشاره کرد که همگی معنای بخشنده بودن را می‌دهد. تفاوت آنها در چیست؟ اگر صفات دیگری هم به همین معنای ظاهری با موارد گفته شده بود.
پاسخ اجمالی

معانی صفاتی؛ مانند وهاب، رحمان، رحیم، کریم، جواد و سخی، تقریبا نزدیک به هم هستند؛ به همین جهت گاهی یکی در ترجمه و تعریف دیگری به کار می‌رود.

اما در مورد معنای خاص هر یک از آنها -با قطع نظر از اختلاف دیدگاه لغت‌شناسان- می‌توان چنین تفاوت‌هایی را بیان کرد:

  1. «وهاب»: هبه به معنای اعطاء و به ملکیت درآوردن مال خود به دیگری است، بدون دریافت عوض و چیزی در مقابل آن.[1]

2 و 3. «رحمان» و «رحیم»: این دو کلمه از ریشه‌ی «رحم» و «رحمت» گرفته شده‌اند؛ و رحمت به معنای دادن نعمت به محتاج است[2] که حالت فعلی و عملی دارد و مقابل «رقّت» است که امری قلبی می‌باشد.[3]

اما در تفاوت بین «رحمان» و «رحیم»، برخی «رحمان» را رسا و بلیغ‌تر از «رحیم» می‌دانند؛[4] یعنی در رحمان، نسبت به رحیم، رحمت و دلسوزی بیشتری وجود دارد.

از امام صادق‌(ع) روایت شده است: «رحمان اسم خاص و صفت عام است، و رحیم اسم عام و صفت خاص است».[5] یعنى رحمان از نام‌های ویژه‌ی خداوند است و غیر خدا کسی را نمی‌توان رحمان نامید؛ زیرا احدى غیر از خداوند چنین رحمت گسترده‌ای ندارد که تمام اشیاء را فرا گیرد، ولی رحیم اسم عام است و اطلاق آن بر غیر خدا جایز است؛ و رحیم چون دلالت بر ثبات و دوام رحمت می‌کند، ویژه مؤمنان است که در دنیا و آخرت مشمول رحمت حق هستند، ولى غیرمؤمن بهره‌ای از رحیمیت خداوند ندارد؛ یعنی به جهت ایمان‌نیاوردن، خود را از رحمت دائمى حق بی‌نصیب می‌سازد.[6]

  1. کریم: از ریشه‌ی «کرم»، به معنای شرافت‌داشتن و مقابل لؤم و پستی است.[7]
  2. جواد: به معنای بذل و بخشش مال یا دانش است.[8] برخی نیز جواد به معنای عطاء و بخشش زیاد، و مطابق با حکمت، و بدون درخواست عطاشونده معنا کرده‌اند.[9]
  3. سخاوت: به معنای جود است؛[10] ولی با این تفاوت که سخاوت، با رضایت خاطر و نرمی بیشتر بخشش‌کننده نیز همراه است.[11]

بنابراین، معنای صریح رحمان و رحیم، بخشنده‌بودن نیست، اگرچه برخی «بسم الله الرحمن الرحیم» را «به نام خداوند بخشنده مهربان» ترجمه کرده‌اند.

 

 

[1]. «الْهِبَةُ: أن تجعل ملکک لغیرک بغیر عوض». راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص 884، بیروت، چاپ اول، 1412ق.

[2]. «أن الرحمة الانعام على المحتاج الیه». عسکرى، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، ص 189، بیروت، چاپ اول، 1400ق.

[3]. همان، ص 190.

[4]. «الرحمن على ما قال ابن عباس‏ أرق من الرحیم. یرید أنه أبلغ فی المعنى لأن الرقة و الغلظة لا یوصف الله تعالى بهما». همان.

[5]. «وَ عَنِ الصَّادِقِ ع‏ الرَّحْمَنُ‏ اسْمٌ‏ خَاصٌ‏ بِصِفَةٍ عَامَّةٍ وَ الرَّحِیمُ اسْمٌ عَامٌّ بِصِفَةٍ خَاصَّة». کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 317، قم، دار الرضی(زاهدی)، چاپ دوم، 1405ق؛ حسینی زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، ج 16، ص 278، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1414ق.

[6]. طیب سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 97، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.

[7]. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج 5، ص 2019، بیروت، چاپ اول، 1376ق.

[8]. «الْجُودُ: بذل المقتنیات مالا کان أو علما». راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، ص 211، بیروت، چاپ اول، 1412ق. «الجیم و الواو و الدال أصلٌ واحد، و هو التسمُّح بالشئ، و کثْرةُ العَطَاء». ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص 493، قم، چاپ اول، 1404ق.

[9]. «الجود کثرة العطاء من غیر سؤال من قولک جادت السماء اذا جادت بمطر غزیر....و الله تعالى جواد لکثرة عطائه فیما تقتضیه الحکمة». ر. ک: الفروق فی اللغه، ص 169.

[10]. الصحاح، ج 5، ص 2373

[11]. الفروق فی اللغه، ص 169.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود