«توحید» یکی از مهم‌ترین اصول دین اسلام، بلکه ادیان ابراهیمی به شمار می‌آید.

توحید در لغت به معنای یکی دانستن، و در اصطلاح اهل کلام، یگانه دانستن و یکتا شمردن خدای متعال است که در نقطۀ مقابل آن، شرک به خدا قرار دارد، و قرآن کریم از آن به عنوان ظلم بزرگ^[1] و گناه نابخشودنی^[2] تعبیر کرده است.

توحید به دو شاخه‌ی اصلی نظری و عملی تقسیم می‌شود. «توحید نظری» اعتقاد به یگانگی خدا در ذات، صفات و افعال است، و «توحید عملی» حاکمیت‌بخشیدن باورهای توحیدی در عمل می‌باشد؛ یعنی انسان باورهای توحیدی خویش را در عمل تحقق بخشد و اعمالش به مقتضای اندیشه توحیدی او باشد. البته منظور از عمل، معنایی گسترده‌تر از رفتارهای ظاهری است و شامل برخی حالات روانی؛ مانند محبت و توکل هم می‌شود.

«توحید عملی» تلاش در جهت رسیدن به کمال است و «توحید نظری» پی‌بردن به یگانگی خدا. به عبارت دیگر، «توحید نظری» به حوزه شناخت و اندیشه مربوط است، و «توحید عملی» یعنی خود را در عمل یگانه و یک‌جهت با ذات یگانه هم‌سو و هم‌جهت ساختن است؛ یعنی «توحید عملی» عبارت است از: یگانه‌شدن فرد در جهت یگانه‌پرستی خدا و نفی هرگونه پرستش غیر خدا.[3]

[1]. لقمان، 13. «وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ».

[2]. نساء، 48. «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ به وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ».

[3]. ر. ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص 135- 137، قم، دفتر نشر معارف، 1390ش.