جستجوی پیشرفته
بازدید
1102
آخرین بروزرسانی: 1402/09/04
خلاصه پرسش
آیا محال‌بودن تسلسل، نافی ازلیت خداوند نیست؟
پرسش
سلام علیکم؛ من به اسلام یقین دارم، ولی در حین اثبات واجب الوجود، اگر می‌گویند تسلسل محال است، پس ازلی بودن خداوند معنایش چیست؟
پاسخ اجمالی

 

تسلسل به معنای استمرار بی‌پایان سلسله علت و معلول است؛ یعنی سلسله علت و معلول بدون ختم‌شدن به علتی که معلول نباشد، استمرار یابد؛ از نظر عقلی چنین امری محال خواهد بود.

توضیح این‌که حکیمان بر این باورند که تسلسل در صورتی محال است که سه ویژگی داشته باشد:

  1. افراد سلسله بالفعل موجود باشند نه بالقوه؛ بنابراین تسلسل در عدد محال نیست؛ زیرا هر چند بی‌نهایت عدد می‌توان فرض کرد، ولی وجود بی‌نهایت آن، به صورت بالقوه و به معنای وجود لایقفی(یعنی توقف ندارد) است، به این معنا که بر هر عددی می‌توان عدد دیگری را افزود؛ اما وجود بالفعل عدد همیشه محدود است.
  2. افراد سلسله با هم در یک زمان وجود داشته باشند. بر این اساس حوادث زمانی که در یک زمان نمی‌توانند موجود باشند؛ بلکه وجود هر قطعه‌ای متوقف بر عدم وجود قبلی است، چنین موجوداتی اگر بی‌نهایت هم موجود باشند محال نخواهد بود. مانند وجود امروز متوقف بر از بین رفتن وجود دیروز است.
  3. بین افراد، توقف و ترتب وجودی باشد؛ لذا اگر بی‌نهایت اشیا موجود باشد؛ اما ترتب و توقفی بر هم نداشته باشند، محال نخواهد بود. (ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 167 – 170، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1404ق)   

 از این‌رو محال بودن تسلسل نه با ازلیت خدای متعال منافات دارد و نه با ازلی بودن مخلوقات؛ زیرا ازلی بودن خداوند به معنای ابتدا نداشتن وجودی است که هستی عین ذات او است، در اینجا اصلا تسلسل وجود ندارد بلکه ازلیت به معنای استمرار وجود علتی است که معلول نیست. 

در مورد عالم ماده نیز بر فرض ازلی بودن آن، از آنجا که حوادث مادی در یک زمان وجود ندارند تسلسل در آن محال نیست؛ علاوه این‌که تسلسل در علل محال است یعنی سلسله علت و معلول‌ها بدون ختم شدن به علتی که معلول نیست تا بی نهایت ادامه پیدا کند؛ در حالی که سلسله بی نهایت ماده، وابسته به واجب الوجود است؛ یعنی ازلیت عالم ماده، ذاتی نیست، بلکه ظلی و سایه‌ای است؛ یعنی همان‌گونه که در ذات خود محتاج خداوند است، در صفات خود و در ازلیت و ابدیت نیز محتاج او است؛ در واقع احتیاج او ازلی و ابدی است؛ بنابر این نه تنها با اعتقاد توحیدی و وجود حضرت حق منافات ندارد، بلکه تأکید کنندۀ توحید است.

نتیجه این‌که، محال بودن تسلسل، مستلزم محال بودن ازلیت برای خدای متعال یا مخلوقات نمی‌شود.[1]


[1]. ر. ک: اثبات ازلی و ابدی بودن خداوند

 

 

 

 

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود