جستجوی پیشرفته
بازدید
763
آخرین بروزرسانی: 1403/06/28
خلاصه پرسش
آیاتی از قرآن نشانگر آن است که خداوند دوزخ را تا اندازه‌ای که ظرفیت دارد پر می‌کند! آیا از این آیات می‌توان برداشت کرد که تعداد دوزخیان بسیار بیشتر از بهشتیان است؟
پرسش
آیا از آیه 179 سوره اعراف می‌توان برداشت نمود که تعداد جهنمیان بیشتر از بهشتیان است؟
پاسخ اجمالی

در پاسخ به این پرسش ابتدا به یک مثال توجه فرمایید:

اگر مدیر مدرسه‌ای بگوید که اتاقکی در نظر گرفتیم و تا آن‌جا که ظرفیت دارد، دانش‌آموزان غیر منضبط را به آن‌جا می‌فرستیم؛ اما دانش‌آموزان منضبط می‌توانند در هر کجای مدرسه رفت و آمد کنند، آیا از این اخطار می‌توان برداشت کرد که تعداد افراد بی‌انضباط مدرسه بیش از دانش‌آموزان منضبط است؟! طبیعی است که خیر!

با این مقدمه باید گفت؛ از قرآن و روایات نمی‌توان چیزی را یافت که با استفاده از آنها نتیجه‌ی قطعی گرفت که بهشتیان بیشترند یا دوزخیان؛ اما با توجه به ملاک‌ها و معیارهایی که در این زمینه وجود دارد، از برخی آیات و روایات می‌توان استفاده نمود که در نهایت کفه‌ی ترازو به نفع بهشتیان است. در این‌جا به برخی از این آیات و روایات اشاره می‌کنیم:

  1. با توجه به آیه 12 سوره انعام که می‌فرماید:

«... کَتَبَ عَلى‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ...»؛ (خداوند، رحمت بر بندگان را بر خود واجب شمرده است)، و با توجه به این‌که رحمت خداوند بر غضب و انتقامش پیشی گرفته: «سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَه‏»،[1] می‌توان نتیجه گرفت که تعداد بهشتیان بر جهنمیان باید بیشتر باشد.

  1. قرآن کریم در مورد وسعت و گستردگی بهشت فرمود، وسعت آن به گستردگی آسمان و زمین است:

«... وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ...»[2] و «... وَ جَنَّةٍ عَرْضُها کَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ».[3] این گستردگی اقتضا دارد که تعداد بهشتیان بیش از جهنمیان باشد.[4] در حالی که در مورد جهنّم چنین تعبیری را به کار نبرده است و شاید دوزخ در برابر بهشت، تنها حفره کوچکی باشد در برابر کهکشان‌ها!

  1. از سوی دیگر قرآن کریم معیاری را که برای اهل بهشت بیان کرده می‌فرماید: «تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَسادا»؛[5] از این آیه نیز می‌توان استفاده کرد که اکثر مردم اهل برتری جویی و زیاده‌خواهی و فساد در زمین نیستند و تعداد افراد با این دو ویژگی، در مقایسه با کل جمعیت در هر دوره و زمان بسیار کم است.
  2. معیاری دیگری که از آن برتری تعداد بهشتیان بر جهنمیان استفاده می‌شود، این است که بسیاری از کسانی که به دلیل برخی از گناهان وارد جهنم می‌شوند، پس از مقداری تحمل عذاب و پاک شدن از گناه، به بهشت بازگردانده خواهند شد، ضمن این‌که بسیاری از گناه‌کاران در این دنیا موفق به توبه شده و سرانجام اهل بهشت خواهند شد. و توبه واقعی عنوان را عوض کرده و سیئه را به حسنه تبدیل می‌‌کند.
  3. علاوه بر اینها، «کثیر» در آیه «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْس...»،[6] لزوما به معنای تعداد زیاد دوزخیان در برابر تعداد بهشتیان نیست؛ بلکه معنایش آن است که به هر حال، تعداد زیادی از انسان‌ها دوزخی هستند، مانند این آیه که می‌فرماید: «وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ ...»؛[7] یعنى چه بسیار پیامبرانی که به همراه تعداد زیادی از خداپرستان به جهاد پرداختند. مشخص است که از این آیه نمی‌توان برداشت کرد که تعداد جنگ‌جویان خداپرست بیش از تعداد لشگر دشمن بود!

بر این اساس، به ظاهر اگر قرینه در کلام نباشد، لفظ کثیر دلالت ندارد که مقابل آن قلیل است؛ بلکه کثرت در خود موصوف است، بدون ‏آن‌که طرف مقابل در نظر گرفته شود.[8]

با توجه به آنچه گفته شد، از آیات قرآن کریم و روایات برمی‌‌آید که در نهایت تعداد بهشتیان از تعداد جهنمیان بیشتر است‌؛ زیرا همان‌گونه که گفته شد، گروه زیادی از گناه‌کاران بعد از تحمل عذاب متناسب با گناهانشان‌، به بهشت منتقل می‌‌شوند، و در نهایت تعداد بهشتیان بیشتر خواهد بود. و ممکن است تنها منافقین و کفار‌ محارب و متعصب برای همیشه در جهنم باقی بمانند و بسیاری از گناه‌کاران بعد از مدتی تحمل عذاب در جهنم، مشمول عفو و رحمت خدای مهربان قرار می‌‌گیرند و به بهشت منتقل می‌‌شوند.

چنان‌که از روایت زیر برمی‌آید:

می‌گویند: روزی پیامبر اسلام(ص در مسیر خود به خانمی برخورد کرد که نان می‌پخت و کودکی در کنارش نشسته بود. پیامبر را به او معرفی کردند و او از حضرتشان پرسید: از شما نقل می‌کنند که خدای سبحان نسبت به بنده خویش از مادر نسبت به فرزندش مهربان‌تر است! آیا همین طور است؟!

پیامبر(ص) فرمود: آری! چنین است!

 آن زن گفت: هیچ مادری فرزندش را در این تنور نمی‌اندازد تا بسوزد!

اشک از دیده پیامبر(ص) جاری شد و فرمود: خدای متعال تنها کسی را با آتش جهنم عذاب می‌کند، که (با داشتن علم) خدا را یکتا نداند.[9]

امام علی(ع) نیز در فرازی از دعای کمیل به این حقیقت اشاره می‌کند:

«فَبِالْیَقِینِ أَقْطَعُ لَوْ لاَ مَا حَکَمْتَ بِهِ مِنْ تَعْذِیبِ جَاحِدِیکَ، وَقَضَیْتَ بِهِ مِنْ إِخْلاَدِ مُعَانِدِیکَ ، لَجَعَلْتَ النَّارَ کُلَّهَا بَرْداً وَسَلاَماً، وَمَا کَانَ لأحَد فِیهَا مَقَرّاً وَلاَ مُقَاماً».

یقین دارم که اگر حکم قطعی‌ات بر این قرار نگرفته بود که انکار کنندگانت را عذاب کرده، و معاندان را تا ابد در دوزخ نگهداری، تمام دوزخ را خنک و آرام قرار می‌دادی و هیچ فردی را در آن ساکن نمی‌کردی!

این فراز از دعای کمیل ناظر به آن است که عذاب برای افرادی است که با وجود‌ علم و یقین، خدا را از سر لجبازی و عناد انکار می‌کنند. بر این اساس می‌توان دریافت که تعداد دوزخیان بسیار کمتر از ساکنان بهشت خواهد بود.


[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 442، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.                        

[2]. آل عمران، 133.

[3]. حدید، 21.

[4]. ر. ک: «عظمت بهشت به وسعت آسمان‌ها و زمین».

[5]. قصص، 83.

[6]. اعراف، 179.

[7]. آل عمران، 146.

[8]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 6، ص 91، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش.

[9]. ر. ک: «خدای مهربان‌تر از مادر».

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود