لطفا صبرکنید
1
در مورد وضعیت ارواح مؤمنان در عالم برزخ، به دو دسته از روایات برخورد می‌کنیم:
- روایاتی بیانگر آنند که ارواح مؤمنان در بهشت برزخی هستند:
الف) أبوبصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) در مورد وضعیت ارواح مؤمنان پرسیدم و حضرتشان فرمود:
«آنان در حجره‌هایی در بهشت سکونت دارند؛ از غذاها و آشامیدنی‌های بهشتی استفاده کرده و می‌گویند:
پروردگارا! قیامت را برای ما به پا دار، و به آنچه وعده دادی وفا کن، و آخرین فردِ ما را به اوّلین فردِ ما ملحق گردان».[1]
ب) أبوبصیر در روایت دیگری از امام ششم(ع) نقل می‌کند:
«ارواح مؤمنان با همین شکل و شمایل مادی در بهشت و در کنار درختی قرار دارند و یکدیگر را شناخته و با هم گفت‌وگو می‌کنند؛ و هنگامی که یک روح تازه به جمع آنان افزوده شود، می‌گویند: فعلاً او را رها کنید؛ زیرا تازه از موقعیت وحشتناکی رهایی یافته است! بعدها خبر دیگران را از او می‌گیرند: چه خبر از فلانی و فلانی؟
اگر روح تازه وارد در پاسخ بگوید: او هنوز زنده بود، آنان نسبت به او امیدوار می‌شوند(که شاید سعادتمند‌شود) و اگر بگوید: او قبل از من مرد، ارواح می‌گویند: نابود شد او! نابود شد».[2]
چون اگر او از بهشتیان بود باید به این جمع افزوده می‌شد و حالا که نیامد به یقین روانه دوزخ شده است!
- در روایات دیگری، وادی السّلام به عنوان محل گردهم‌آیی ارواح مؤمنان اعلام شده است:
الف) راوی می‌گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: برادرم در بغداد است، و نگرانم همان‌جا بمیرد(و او را نبینم)!
امام(ع) فرمود: برایت چه تفاوتی می‌کند که کجا بمیرد؟! هیچ فرد مؤمنی در شرق و غرب زمین باقی نخواهد ماند جز آن‌که خداوند روح او را روانه وادی السّلام (در کنار دیگر مؤمنان) خواهد کرد.
عرض کردم: وادی السّلام کجا است؟!
فرمود: در پشت کوفه! گویا من آنان را می‌بینم که حلقه حلقه کنار هم نشسته و با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند.[3]
ب) حَبَّة عُرَنی می‌گوید: به همراه أمیرالمؤمنین(ع) از کوفه به سمت پشت شهر بیرون رفتم. حضرتشان در وادی السّلام به‌گونه‌ای توقّف کرد که گویا مشغول گفت‌وگو با افرادی است، من نیز همراه او ایستاده بودم تا خسته شده و نشستم. سپس از نشستن خسته شده و دوباره برخاستم و چندبار این نشست و برخاست ادامه یافت تا در آخرین مرحله بلند شده و ردایم را جمع کرده و گفتم: ای امیر مؤمنان! نگرانتان هستم از اینکه مدت زیادی سرپا ایستادید! ساعتی هم استراحت کنید! سپس ردایم را پهن کردم تا امام(ع) بر آن بنشیند! اما حضرتشان فرمود: ای حبّه! من تنها سرگرم گفت‌وگو با مؤمنان و انس گرفتن با آنان هستم! عرض کردم: ای امیر مؤمنان! آیا آنان نیز در چنین وضعیتی هستند؟! فرمود: بله! و اگر حجاب از تو برداشته شود، آنها را خواهی دید که حلقه حلقه و به هم پیوسته با هم گفت‌وگو می‌کنند. گفتم: روح آنان یا جسم آنان؟ فرمود: روح آنان! و هیچ مؤمنی در هیچ کجای زمین نمی‌میرد مگر آن‌که به روحش گفته می‌شود که عازم وادی السلام شود؛ زیرا آن‌جا قطعه‌ای از بهشت عدن است.[4]
آنچه در مورد این دوسته از روایات می‌توان گفت؛ آن است که تعارض و تضادی بین آنها وجود ندارد؛ چرا که به نظر می‌رسد، مقصود از حضور ارواح مؤمنان در وادی السلام، حضور در وجود برزخی وادی السلام -که پاره‌ای از بهشت عدن است- می‌باشد و سرزمین مادی وادی السلام -در پشت کوفه و در شهر نجف اشرف امروزی- در واقع نوعی ظهور و بروز آن وادی برزخی در این دنیا است. و گرنه وجود مادی وادی السلام -همان‌گونه که مشاهده می‌کنیم- شباهتی با بهشت و ویژگی‌های آن ندارد.
[1]. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، ج 3، ص 244، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. همان.
[3]. همان، ص 243.
[4]. همان.
