1. این که در عالم برزخ اذان گفته شود، در منابع روایی مطلبی در این باره وجود ندارد.

2. در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: هنگام معراج پیامبر اکرم (ص)، که تمام پیامبران گذشته نزد او محشور شدند، جبرئیل به دستور خدا برای آنان اذان و اقامه گفت.[1]

3. اما این که در قیامت اذان گفته شود، در روایتی طولانی از حضرت پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که در قیامت، اذان گویان در این دنیا، اذان می گویند و با جزئیاتی که در روایت وجود دارد، آن کار، پاداشی برای اذان گویان است. قسمتی از متن حدیث که مربوط به پرسش بوده، چنین است:

بلال حبشی می گوید: از رسول خدا (ص) شنیدم که می فرمود: «... وقتى روز قیامت فرا می رسد، و خداوند عزّ و جلّ مردم را در زمینى فراهم مى‏آورد، فرشتگانى از نور را به سوى اذان گویان می فرستد که پرچم ها و علم ‏هائى از نور با خود دارند، و اسب هایی را به دنبال مى‏کشند، که مهارهایشان از زَبَرجَد سبز [زُمُرُّد] است، و زین و خورجین ‏هایشان از مُشک ناب و بسیار خوشبو است؛ اذان گویان بر این اسب ها سوار مى ‏شوند و بر پشت آنها مى ‏ایستند، و فرشتگان مهار آن اسب ها را برعهده دارند؛ آن گاه مؤذّنان با بلندترین آواز خود نداى اذان سر می دهند...».[2]

4. آنچه را که از منابع روایی در این باره می توان فهمید؛ این است که مؤذنان در دنیا در آخرت نیز  جزو منادیان و مؤذنان خواهند بود. در این فرصت به دو نمونه از روایات اشاره خواهد شد:

«یرْکَبُهَا الْمُؤَذِّنُونَ فَیقُومُونَ عَلَیهَا قِیاماً تَقُودُهُمُ الْمَلَائِکَةُ ینَادُونَ بِأَعْلَى صَوْتِهِمْ بِالْأَذَانِ ثُمَّ بَکَى بُکَاءً شَدِیداً حَتَّى انْتَحَبْتُ‏...»؛[3] رسول خدا (ص)فرمود: وقتى که روز قیامت فرا می­رسد، و خداوند متعال مردمان را در زمینى فراهم مى‏آورد، فرشتگانى از نور را به سوى اذان گویان گسیل می­دارد که پرچم‏ها و علم‏هایى از نور با خود دارند، و اسبانى را یدک به دنبال مى‏کشند، که مهارهایشان از زبرجد سبز است، و زین و خورجین‏هایشان از مشک ناب و بسیار خوشبو است، اذان گویان بر این اسبان سوار مى‏شوند و بر پشت آنها بر پا مى‏ایستند، و فرشتگان مهار آنها را مى‏کشند، آن­گاه مؤذّنان با بلندترین آواز خود نداى اذان سر می­دهند... .

«...عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فِی حَدِیثٍ‏ یحْشَرُ بِلَالٌ‏ عَلَى نَاقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ یؤَذِّنُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ- فَإِذَا نَادَى کُسِی حُلَّةً مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ»؛[4] امام صادق(ع) از پدر بزرگوارش نقل می کند که رسول خدا(ص) فرمود در روز قیامت بلال محشور می‌شود در حالی که بر شتری از شترهای بهشت نشسته و اذان می‌گوید أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وقتی که اذان گفت پیراهنی از پیراهن‌های بهشتی پوشانده می‌شود.

بنابر این و با توجه به روایات وارده در این موضوع، به طور دقیق و قطعی نمی‌توان گفت اولین مؤذن در قیامت چه کسی است!، و به این مسئله در روایات تصریح نشده است. اما با توجه به روایت دوم، احتمال می‌رود که اولین مؤذن بلال باشد.