جستجوی پیشرفته
بازدید
16774
آخرین بروزرسانی: 1391/05/08
خلاصه پرسش
اگر همزمان ولی فقیه مجلس خبرگان را منحل کند و خبرگان نیز رهبری را فاقد صلاحیت اعلام کنند تکلیف چیست؟
پرسش
اگر همزمان ولی فقیه مجلس خبرگان را منحل کند و خبرگان نیز رهبری را فاقد صلاحیت اعلام کنند تکلیف چیست؟
پاسخ اجمالی

بعید است که چنین چیزی پیش بیاید، اما برای زمانی که چنین اتفاقی بیفتد، دو دیدگاه از سوی صاحب نظران مطرح شده است:

الف. تصمیم مجلس خبرگان فصل الخطاب بوده و مقدّم می شود.

ب. ولی فقیه که به عنوان رهبر جامعۀ اسلامی است، اگر تشخیص دهد، صلاحیت انحلال مجلس خبرگان را بر اساس ولایت مطلقۀ فقیه دارد؛ و حکم او مقدّم می شود؛ زیرا ولی فقیه حاکم بر قانون اساسی است.

پاسخ تفصیلی

بعید است که چنین چیزی پیش بیاید، اما برای زمانی که چنین اتفاقی بیفتد، دو دیدگاه از سوی صاحب نظران مطرح شده است:

الف. تصمیم مجلس خبرگان فصل الخطاب بوده و مقدّم می شود؛ زیرا:

1. مجلس خبرگان زمانی عزل رهبر و عدم صلاحیّت او را برای رهبری اعلام می کند که پیش از آن مطمئن باشند رهبر صلاحیتش را از دست داده است؛ مثلاً اگر خبرگان تشخیص دادند رهبر، عدالت یا بینش فقهی یا توانایی ادارۀ امور اجتماعی را از دست داده است، عزل او را اعلام می کنند. روشن است که پس از اطمینان از عدم صلاحیّت وی، بحث برکنار شدن او از ولایت و اعلام عدم صلاحیّت از ناحیه خبرگان پیش خواهد آمد. پس، اعلام عزل رهبری امری است که قبلاً برای خبرگان مشخص شده است و سپس اعلام می شود. در این صورت، اگر همزمان با اعلام عدم صلاحیّت رهبر از سوی خبرگان، رهبر نیز مجلس خبرگان را منحل کند، منحل کردن رهبر تأثیر ندارد؛ زیرا پیش از اعلام خبرگان، رهبر، به دلیل از دست دادن شرایط، خود به خود معزول شده است.[1]

2. در چارچوب نظام و قانون اساسی، این امر بر عهدۀ مجلس خبرگان است؛ چنان که در اصل یکصد و یازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس خبرگان قانوناً حق عزل و برکناری رهبری را دارد. از طرف دیگر چنین اختیاری قانوناً برای رهبری در نظر گرفته نشده است.[2]

ب. در مقابل این نگرش، دیدگاه دیگری است که حکم ولی فقیه را مقدّم می دارد؛ یعنی ولی فقیه که به عنوان رهبر جامعۀ اسلامی است، اگر تشخیص دهد، صلاحیت انحلال مجلس خبرگان را بر اساس ولایت مطلقۀ فقیه دارد؛ زیرا ولی فقیه حاکم بر قانون اساسی است.

توضیح این که؛ اساساً قانون اساسی به واسطۀ تنفیذ ولىّ فقیه قابلیّت اجرا پیدا مى‏ کند، همان گونه که در اصل یکصد و هفتاد و هفتم قانون اساسى تصریح شده است که مصوّبات شوراى بازنگرى در قانون اساسى پس از تأیید و امضاى مقام رهبرى قابلیّت ارائه به مردم براى همه پرسى را دارد. بنابر این، روشن است که رهبرى حاکم و مافوق قانون اساسى است، و چارچوب قانون اساسى محدود کنندۀ حوزۀ اختیارات و اقتدار و نفوذ ولایت مطلقه فقیه نیست؛ چرا که قوانین به صورت موّقت وضع شده‏ اند و با تغییر شرایط مختلف، تغییر مى ‏کنند و دائماً مورد اصلاح و اکمال واقع مى ‏شوند و از این جهت ممکن است در همه حال، کارآمد و راهگشا نباشند؛ زیرا قوانین، قراردادهاى مبتنى بر تجربه ‏اند و پذیرش باطل شدن را دارد.

در جامعۀ اسلامى -بر خلاف جوامع غیر دینى- حکومت داراى‏ منشأ و مشروعیّت إلاهى است، قوانین اعم از عادى و اساسى، داراى «موضوعیّتِ بالعرض» است و آنچه «موضوعیّتِ بالذّات» دارد ارزش ها و دستورات الاهى است و همین چارچوب ارزشى و مقدّس است که حاکم بر رفتار فردى و جمعى و حکومتى جامعۀ اسلامى است و کلّ نظام و شئون آن را مشروعیّت مى ‏بخشد. قوانین براى کارآمد شدن این نظام و چگونگى حکومت کردن و شیوه ‏هاى إعمال حکومت و توزیع وظایف و تکالیف کارگزاران حکومت وضع شده است.

البته مطلب فوق، به معناى کم اهمیت دانستن قانون اساسى یا قوانین عادى نیست. به مسئلۀ «حاکمّیت ولىّ فقیه بر قانون اساسى» از دو بُعد «مشروعیّت» و «کارآمدى» باید نگریست. «مشروعیّت» جامعه اسلامى و دینى به حاکمیت ولایت مطلقه فقیه است. در این نگاه، ولىّ فقیه حاکم بر قانون است. البته نظام اسلامى کارآمد نیز هست و کارآمدى این نظام یعنى آن که روش هاى حکومتى را قوانین، معیّن و تأمین مى ‏کنند و در این صورت درست است که قوانین براى همگان لازم الاجراء است و نقض قانون روا نیست و بر اساس اصل یکصد و هفتم قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران «رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور مساوى است»، امّا این بدان معنا نیست که دست ولىّ فقیه براى حلّ معضلات نظام اسلامى بسته شود؛ زیرا ولىّ فقیه، اساس ادارۀ حکومت اسلامى را بر قوانین مى ‏گذارد، اما مى ‏تواند براى تأمین مصلحت جامعه اسلامى از روش هاى فوق قانون نیز بهره ‏بردارى کند.

به بیان دیگر؛ این قانون اساسى نیست که فقه سیاسى شریعت اسلام را تفسیر مى ‏کند، بلکه مبانى شرع است که باید مفسّر قانون اساسى و اصول مختلف آن واقع شود و این موضوع نه تنها از عظمت و احترام قانون اساسى نمى ‏کاهد، بلکه عین عظمت و احترام به آن است. لذا اگر حاکمیت ولىّ فقیه بر قانون مطرح مى ‏شود، در حقیقت حاکمیت «فقه» بر «قانون» مطرح شده است؛ چرا که ولایت مطلقه فقیه یعنى ولایت مطلقه فقه، و از این جهت این حاکمیت بر خود ولىّ فقیه نیز هست؛ چرا که فقه، قانون شریعت الاهى است و بر همه مکلفّین، لازم الاجراء است.[3]

بنابر این، اگر انحلال مجلس خبرگان توسط ولی فقیه به دلایلی باشد که مورد پذیرش نخبگان جامعه و عموم مردم است، طبق دیدگاه دوم؛ این انحلال مقدّم و نافذ است و باید انتخابات جدیدی برای اعضای مجلس خبرگان انجام شود.

 


[1]. مصباح یزدی، محمد تقی، پرسشها و پاسخها، ولایت فقیه و خبرگان، ص 63، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سرّه)، 1377ش.

[2]. شاکرین، حمید رضا، محمدی، علیرضا، ولایت فقیه و جمهوری اسلامی ایران، ص 281 و 282، دفتر نشر معارف، قم، چاپ هفتم، 1387ش؛ جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت، فقاهت و عدالت، ص 458، نشر اسراء، 1378ش. 

[3]. مظاهرى، حسین، نکته ‏هایى پیرامون ولایت فقیه و حکومت دینى، ص 57 – 63(باتلخیص و ویرایش)، مؤسسه فرهنگى مطالعاتى الزهرا(س)، اصفهان، چاپ ششم، 1385ش.

 

 

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود