جستجوی پیشرفته
بازدید
35312
آخرین بروزرسانی: 1394/01/12
خلاصه پرسش
کلمات تشکیل‌دهنده و نیز معنای واژه «اللهمّ» چیست؟
پرسش
سلام؛ اللَّهُمَّ یک کلمه است؟ یا از الله و هُم تشکیل شده؟ .... اللَّهُمَّ یعنی چه؟ اگر اللَّهُمَّ از الله و هم تشکیل شده چرا یک «ه» دارد نه دو تا؟
پاسخ اجمالی
اندیشمندان نحو در این‌که واژه «اللهمّ» در اصل از چه کلماتی تشکیل شده، اختلاف نظر دارند. گروهی از آنان معتقدند: «واژه «اللهمّ» منادای مفرد معرفه است که در اصل «یا الله» بود و بجای یای حرف ندائی که از اولش حذف شده، در آخر آن یک میم مشدّده آمد که آن را تبدیل به «اللهمّ» نموده است».[1] طبق این دیدگاه، معنای «اللهمّ» چنین می‌شود: «ای پروردگار»، یا «پروردگارا». بنابراین نظریه؛ چون میم در «اللهمّ» عوض از یای حرف ندا می‌باشد، جز در موارد ضرورت شعری[2] نمی‌توانیم «یا اللهمّ» بگوییم.[3]
اما برخی دیگر از نحویون می‌گویند: «اللهمّ» در اصل، «یا الله آمِنّا بخیر» بود، که برای اختصار، جمله انشایی«آمنّا بخیر» حذف شده و میم مشدّده به عنوان نمادی از عبارت محذوف در انتهای «الله» اضافه شده است؛ از این‌رو میم، عوض از «یای» حرف ندا نیست و بر همین اساس، جمع بین «میم مشدده» و «یای حرف ندا» حتی در حالت اختیار نیز جایز است؛ یعنی می‌توانیم در غیر ضرورت شعری نیز بگوییم «یا اللهمّ».[4] طبق این دیدگاه، معنای «اللهمّ» چنین می‌شود: «پروردگارا ما را به خیر قصد کن؛ یعنی برای ما خیر و نیکی در نظر بگیر».
اعراب «اللهمّ»
برخی ادیبان گفته‌اند: «با عنایت به این‌که «الله» اسم علم و مفردی است که منادا واقع شده و «منادای مفرد معرفه» نیز مبنی بر ضم است، «اللهُمّ» نیز مبنی بر ضم بوده و بنای آن در «های» اَللهُمّ آشکار گشته است».[5]
برخی دیگر گفته‌اند: «چون میم در «اللهمّ» شبیه جزء برای «الله» شده، «اللهمّ» مبنی بر ضم مقدر بر میم مفتوحه می‌باشد».[6]
با توجه به مطالبی که بیان شد، روشن می‌شود که «اللهمّ» از «الله» و «میم» مشدده تشکیل شده، نه از «الله» و «هُم» تا این اشکال به ذهن متبادر شود که چرا در «اللهمّ» دو «هاء» وجود ندارد.
 

[1]. صبان، محمد بن على، حاشیة الصبان على شرح الأشمونى على ألفیة ابن مالک و معه شرح الشواهد للعینی‏، محقق: هنداوى، عبدالحمید، ج 3، ص 226 - 227، بیروت، المکتبة العصریة، چاپ اول، بی‌تا؛ شرح الشواهد الشعریة فی أمات الکتب النحویة لأربعة آلاف شاهد شعری، همان.
[2]. «اما در ضرورت شعری که اضطرار ادبی محسوب می‌شود «یا اللهم» جایز است».
[3]. «زیرا جمع بین عوض و معوض می‌شود و جمع بین عوض و معوض نیز صحیح نمی‌باشد.»، شراب، محمد محمد حسن، شرح الشواهد الشعریة فی أمات الکتب النحویة لأربعة آلاف شاهد شعری،‏ ج 3، ص 111، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، بی‌تا.
[4]. حاشیة الصبان على شرح الأشمونى على ألفیة ابن مالک و معه شرح الشواهد للعینی، ج ‏3، ص 228.
[5]. همان.
[6]. همان.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود