بین حکومت اسلامی با جمهورى اسلامى هیچ گونه تفاوت ماهوى و اساسى وجود ندارد، تنها مسئله‌اى که وجود دارد این است که حکومت اسلامی در صدد بیان ماهیّت حکومت است و منظور از آن حکومتى است که نظام‌هاى مختلف آن اعم از سیاسى، حقوقى و اقتصادى، مطابق و منبعث از منابع و آموزه‌هاى اسلامی باشد. اما جمهورى اسلامى بیشتر نظر به «ساختار» حکومت اسلامی دارد که در شرایط زمانى خاص (مانند عصر حاضر) بهترین و مناسب‌ترین شکل و قالب براى تحقّق آن آموزه‌هاى اسلامی و دینى است.
از مجموع آنچه در متون و منابع معتبر دینى در باب دولت و حکومت آمده است، چنین برمى‏آید که اسلام بر شکل خاصى از ساختار نظام سیاسى با جزئیات مشخص اصرار ندارد، بلکه اسلام فراتر از معرّفى شکل خاصى از حکومت و متناسب با احکام ثابت و تغییرناپذیر خود، چارچوب کلّى و کلانى را معرّفى کرده که آن چارچوب در درون خود تغییرات، تطوّرات و اشکال متعدّد و متنوّعى را پذیرا مى‏شود. اسلام نه به طور کلى مردم را به حال خود رها کرده که هر چه خواستند انجام دهند و نه شکل تنگ و محدودى را براى حکومت معرّفى مى‏کند که فقط در شرایط زمانى و مکانى محدودى قابل اجرا باشد. از آن چارچوب کلى و کلانى را که اسلام براى حکومت معرّفى کرده به «حکومت و نظام اسلامى» تعبیر مى‏شود.[1]
بنابراین، تفاوت بین حکومت اسلامی با جمهوری اسلامی از نوع تفاوت بین محتوا و قالب است. حکومت اسلامی، محتوا و ساختار درونی را مشخص می‌کند و جمهوری اسلامی، قالب و شکل اجرایی این ساختار درونی است.
نظر امام قُدّس سرّه الشریف از همان ابتداى انقلاب این بود که «شیوۀ حکومت» و «قانون اساسی» آن باید با نظر مستقیم مردم باشد به همه پرسى گذارده شود تا شیوۀ حکومتى خاصّى بر مردم تحمیل نشود بنا بر این برای تعیین نوع حکومت در روز 12 فروردین سال 1358 رأى گیرى سراسری برگزار و با رأی بیش از (98درصد) شیوۀ حکومتى « جمهورى اسلامى » توسط مردم تعیین گردید.[2]
روزی که با توجه به استقبال عمومی مردم از مفاهیم و احکام اسلامی، یک «عید بزرگ» به شمار می‌رود:
«الآن من اعلام می‌کنم جمهوری اسلامی را و این روز را روز عید می‌دانم؛ و امیدوارم که در هر سال روز 12 فروردین روز عید ملت ما باشد؛ که رسیدند به قدرت ملی و خودشان سرنوشت خودشان را به دست خواهند گرفت. ما به همه ملت تبریک عرض می‌کنیم و من این روز را بر ملت عزیز خودمان، به همه اقشارشان، تبریک عرض می‌کنم. مبارک باد بر شما این عید! مبارک باد بر شما این جمهوری اسلامی!».[3]
نکته‌ مهم در این بین، توجه اصلی و حقیقی مردم است، توجه مردم به «اسلام» به گونه‌ای در کل دنیا و تاریخ بی‌سابقه است: امام در مورد استقبال مردم از جمهوری اسلامی می‌فرماید: «اگر ما این کلمه «جمهوری اسلامی» را برداشته بودیم و می‌گفتیم «جمهوری» نمی‌توانستیم مردم را در میدان بیاوریم. مردم برای «جمهوری» هیچ وقت جانشان را نمی‌دهند، مردم برای شکم جانشان را نمی‌دهند، مردم برای آزادی نمی‌خواهند خودشان بمیرند که من آزاد بشوم. اینها حرف است. آنی که می‌تواند مردم را بسیج کند آن اعتقاد به این است که غیر از این عالم یک جای دیگر هست بهتر از اینجا».[4]
اما باید توجه داشت تا رسیدن به جامعۀ کامل اسلامی راه طولانی وجود دارد و تشکیل حکومت اسلامی با قالب جمهوری اسلامی، نقطه شروعی برای رسیدن به جامعه نمونه اسلامی با محوریت دستورات خداوند است.

---