ابتدا، بیان این نکته ضروری است که شیخ صدوق، در کتاب "ثواب الاعمال و عقاب الاعمال"، سرفصلی را با عنوان "ثواب حج و عمره" گشوده و روایات فراوانی را در این زمینه نقل کرده است،[1] و سرفصل دیگری نیز با عنوان "مجازات شخصی که حج را ترک کرده" نیز در این کتاب موجود است که در یکی از روایات آن، چنین بیان شده است:

"اگر شخصی بدون آن که فقیر و مریض بوده و یا از ستمگری در هراس باشد، عمداً حج را ترک کند؛ مانند یهودیان و مسیحیان از دنیا خواهد رفت".[2]

براین اساس، از انصاف به دور است که ایشان را به عنوان فردی که نسبت به حج و لزوم انجام آن بی تفاوت می باشد، معرفی کرد. اما در ارتباط با پرسشتان، اگر این گونه شنیده اید که بر اساس روایات موجود در این کتاب، زیارت هر قبرستانی که اندیشمندی از شیعیان در آن مدفون باشد، ثوابی بیش از حج دارد، باید بگوییم که چنین روایتی در این کتاب و هیچ کتاب معتبر دیگری از شیعیان وجود ندارد، اما اگر نظرتان به روایاتی است که زیارت امام حسین (ع) در کربلا را برتر از حج می داند، باید گفت: در کتاب ثواب الاعمال و در سرفصل "ثواب من زار قبر الحسین (ع)"،[3] روایاتی وجود دارد که چنین زیارتی را معادل و یا حتی برتر از حج و عمره می داند و این موضوع، سبک پنداشتن حج نیست، بلکه به معنای ثواب بی شمار زیارت امام حسین (ع) است، آن هم در زمانی که حاکمان ستمگر، تلاش بی اندازه ای در محو نام حسین (ع) و زدودن پیام قیامشان از اذهان عمومی داشتند و زیارت مرقد ایشان، خطرات جانی و مالی فراوانی را برای شخص زائر به دنبال داشت، در حالی که چنین حساسیتی در غالب موارد، در ارتباط با موضوع حج وجود نداشت، و طبیعی است که در مقایسه دو عمل با یکدیگر، با فرض این که هر دوی آنها جهت جلب رضایت و خوشنودی خداوند انجام شده باشد، عملی ارزشمندتر خواهد بود که انجام آن دشوارتر است.

البته، نکاتی در این زمینه وجود دارد که نباید از آن غفلت شود:

1. در هیچ کتاب معتبر شیعی نمی توانید روایتی را مشاهده کنید که مفهوم آن، سقوط فریضه حج و عمره در پی زیارت یکی از امامان معصوم (ع) باشد، بلکه برخی روایات، صریحاً اعلام می دارد که این گونه زیارات، بهانه ای برای خودداری از انجام حج نیست.[4] براین اساس، اگر شخصی بارها و بارها به زیارت این پیشوایان بشتابد، اما با داشتن استطاعت، از انجام حج خودداری کند، با دین اسلام از دنیا نخواهد رفت.

2. در دیدگاه شیعیان، ویژگی قیام امام حسین (ع) و نیز تلاش های دیگر معصومان (ع)، جلوگیری از گسترش خط انحراف در آموزه های اسلامی بوده است؛ زیرا فعالیت هایی صورت می گرفت، تا ابتدا شعائر اسلامی را از محتوا تهی کرده و سپس آن را از ریشه براندازند و اگر مبارزات این پیشوایان نبود، از اسلام و مسلمانی، اثری بر جای نمی ماند، چه رسد به حج و مناسک آن. براین اساس، ادامه انجام صحیح فریضه حج نیز مدیون آنان است و یکی از راه های قدردانی از این فداکاری ها، زیارت مراقد شریفشان می باشد.

3. اگر در روایاتی بر زیارت امامان (ع) تأکید شده، اما مناسکی مشابه با حج، چون وقوف در عرفات و منی، سعی بین صفا و مروه، هفت بار طواف و ...که در قرآن بدان اشاره شده، در چنین زیاراتی در نظر گرفته نشده تا آن را رقیبی برای حج بپنداریم، بلکه تنها رعایت موازین شرعی و اصول اخلاقی است که می تواند عاملی برای قبولی این زیارات باشد. همواره به یاد خدا بودن، برپاداشتن هر چه بیشتر نماز، صدقه و ... از جمله اصولی است که مورد پذیرش تمام فرقه های اسلامی است.

این اصول و موازین، در روایات ما به عنوان عامل قبولی زیارت امام حسین (ع) در نظر گرفته شده است.[5]

در نهایت، خواهشمندیم به این پرسش، پاسخ دهید:

دو انسان مسلمان، دو کردار نیک متفاوت را با تفاوت هایی انجام می دهند. یکی با وجود تمام خطراتی که او را تهدید می کند و برای حفظ اصول دینی و دفاع از حریم اسلام و مسلمانی و جلوگیری از انحراف دین به دست دنیا پرستان و قدرتمندان ستمگر، هر آنچه در اختیار دارد را به میدان آورده و در این راه از هیچ کوششی خودداری نمی ورزد. فرد دوم نیز با پرداخت بخش بسیار کوچکی از ثروت خویش، با بهترین هواپیماها عازم حج شده، در مدرن ترین هتل ها اقامت گزیده و از عالی ترین خوراک ها بهره مند می شود و می داند که موقعیت اجتماعی او نیز بعد از برگشت، بسیار بهتر خواهد شد.[6]

به عقیده شما، کدام یک از این دو نفر، شایسته پاداش بیشتری از جانب خداوند می باشند؟

پاسخ بدون تعصب و پیش داوری شما به پرسش ما، پاسخ ما به پرسش شما نیز خواهد بود.