جستجوی پیشرفته
بازدید
20222
آخرین بروزرسانی: 1396/09/07
خلاصه پرسش
«برهان علیت» نمی‌تواند وجود خدا را اثبات کند، زیرا با پذیرش این برهان، برای خود پروردگار نیز باید به دنبال علت باشیم، مگر آنکه بگوییم قانون علیت تنها در جهان مادی است که باز هم نمی‌توان با این برهان، خدا را ثابت کرد چون خدا مادی نیست‌! شما به این نقد چگونه پاسخ می‌دهید؟
پرسش
باسلام. همان‌طور که می‌دانید برهان علیت در طول تاریخ به عنوان یکی از براهین وجود خدا توسط خداباوران مورد استفاده قرار گرفته است. برهان علیت در اثبات وجود خدا به شرح زیر است: براساس قانون علیت، هر معلول، علتی دارد. همین‌طور در میان پدیده‌ها سلسله‌ای از علل وجود دارد؛ و چون تسلسل علل ممکن نیست، باید علت نخستینی وجود داشته باشد(علت العلل) وجود داشته باشد. این علت العلل خدا است. بنده فکر می‌کنم تناقضات و اشکالاتی در این استدلال وجود دارد: 1. بر اساس این استدلال وجود علتی بدون علت، برای وجود جهان الزامی است. این به معنای آن است که در این بین، موجود یا موجوداتی می‌توانند بدون علت وجود داشته باشند، حال سوال این‌جا است که پس چرا جهان نمی‌تواند این موجود باشد؟ یعنی به عبارت دیگر، بر اساس سخن برتراند راسل: «اگر هر چیزی باید دلیل و علتی داشته باشد، پس وجود خداوند هم باید علت و دلیل داشته باشد و اگر چیزی بتواند بدون دلیل و علت وجود پیدا کند، بحث درباره‌ی وجود خدا بی‌فایده خواهد بود؛ زیرا وجود طبیعت نیز بدون علت ممکن است». 2. با توجه به دیدگاه خداباوران، خداوند علت العلل(علت بی‌علت) است، بنابراین اگر قرار باشد خدا علتی نداشته باشد، به این معنا است که علیت جهانشمول نیست؛ یعنی چیز یا چیزهایی وجود دارند که نیاز به علت ندارند. ولی یکی از مقدماتی که باعث شد به فرض وجود خدا برسیم جهانشمول بودن علیت بود. اگر علیت جهانشمول نباشد، باز هم زنجیره‌ای که تصور می‌کردیم ما را به خدا می‌رساند، تشکیل نمی‌شود. 3. البته جوابی که معمولاً از طرف خداباوران داده می‌شود این است که جهان نمی‌تواند بدون علت باشد، ولی خدا می‌تواند. ولی چطور؟ چه خصوصیتی وجود دارد که آنها را اینچنین می‌کند؟ قاعدتاً جواب می‌دهند این‌که جهان مادی است و خدا غیر مادی. حال سؤال اینجا است که مگر ما جایی از خصوصیت مادی بودن و غیرمادی بودن جهان برای رسیدن به علت استفاده کردیم؟ مگر ما جایی علیت را با توجه به خصوصیت ماده ثابت کردیم که اگر زمانی بگوییم چیزی غیر مادی وجود دارد(حتی اگر این تصور درست باشد) از علیت برکنار باشد؟ یا به عبارت دیگر، همان‌طور که مشخص است برهان علیت تنها برای جهان ماده صدق می‌کند، در این صورت در این ادعا گفته شده که خدا غیر مادی است. پس در این صورت خدا مشمول قانون علیت نمی‌شود و نمی‌توان وجود خدا را با قانون علیت اثبات کرد.
پاسخ اجمالی
استدلال الهیون این نیست که هر معلولی نیاز به علت دارد، تا مشکلاتی که بیان کردید وارد شود، بلکه محور استدلال این است که موجودی که هستی او عین ذاتش نیست در وجودش و برای پوشیدن لباس هستی نیاز به علت و موجودی دارد که وجود او عین ذاتش باشد، موجودی که نیاز به علت ندارد.[1] آن‌گاه باید دید آیا این موجوداتی که در طبیعت و در جهان مادی وجود دارند، وجود آنها عین ذاتشان هست یا نه؟ و طبیعتاً هیچ نشانه و دلیلی وجود ندارد که موجودی مادی، وجودش عین ذات او باشد و اساساً چنین چیزی محال عقلی است.
شرح و تبیین این مباحث نیاز به طرح مباحث دقیق فلسفی بر مبنای حکمت متعالیه دارد که فرصت طرح آن در این‌جا نیست، و باید به کتاب‌های فلسفی مانند: اصول فلسفه و روش رئالیسم، بدایه الحکمه، نهایه الحکمه و ... مراجعه کرد.
مشکل اساسی افرادی مانند راسل این است که آشنایی با مباحث دقیق فلسفی بر مبنای حکمت متعالیه نداشتند، و باید گفت غرب از این جهت دچار فقر فلسفی است.
 

[1]. ر. ک: 25482.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود