لطفا صبرکنید
بازدید
18695
18695
آخرین بروزرسانی:
1396/12/17
کد سایت
fa84610
کد بایگانی
102202
نمایه
صلاح دنیا و آخرت از طریق ائمه اطهار(ع)
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|امام شناسی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
«ما ساخته خداییم و مردم ساخته ما!» مراد از این روایت منقول از امام زمان(عج) چیست؟!
پرسش
منظور از حدیثی که از ائمه(ع) نقل می‌شود که «نحن صنائع الله و الخلق بعد صنائعنا» چیست؟
پاسخ اجمالی
از أبو عمرو عمرى[1] نقل شده است که میان پسر أبو‌غانم قزوینى و گروهی از شیعیان در مورد امام مهدی(عج) بحثی مطرح شد. پسر أبو‌غانم گفت: امام حسن عسکری(ع) از دنیا رفته است و پسرى از او باقی نمانده است. شیعیانی که به وجود امام مهدی(عج) باور داشتند، هنگامی که این سخن را شنیدند، تصمیم گرفتند که به حضرتشان نامه‌ای نگاشته و حل مشکل را از ایشان بخواهند.
در این گزارش آمده است که آن‌حضرت در پاسخ نگاشت: «خداوند ما و شما را از فتنه‌ها نگه دارد و به ما و شما روح یقین موهبت کند، و از عاقبت شوم باز‌دارد. خبر تردید گروهى از شما در امر دین، و شک و تحیّرى که درباره ولی امر خود به دل آنها راه یافته است، به من رسید. ما از این ماجرا بخاطر خودتان غمگین شدیم نه بخاطر خودمان؛ زیرا خدا با ما است و جز به خدا به هیچ‌کس نیازى نداریم و حق با ما است. کسى که از اطاعت ما سرباز بزند ما را به وحشت نمی‌اندازد. ما اثر صُنع خدا هستیم و در مرحله بعد، مردم به برکت ما، موجود گشته‌اند...».[2]
صرف نظر از بررسی سندی روایت، در بحث محتوایی مطمئناً منظور امام(ع) از این جمله که فرمودند: «وَ نَحْنُ صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ الْخَلْقُ بَعْدُ صَنَائِعُنَا»،[3] آن نیست که مردم، مخلوق ائمه(ع) هستند، بلکه چند احتمال وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود:
1. ما برگزیده خدا هستیم و شما شیعیان برگزیده ما هستید.[4] همان‌گونه که خدا در قرآن کریم به موسی(ع) با استفاده از ریشه «صنع» به برگزیده شدن اشاره کرده و می‌فرماید: «وَ اصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی».[5]
2. این‌که وجود نوری ائمه(ع) مقدم بر وجود سایر خلائق بوده است.[6]
3. نعمت‌های خداوند بر اهل‌بیت(ع) بدون واسطه نازل می‌شود؛ در صورتی که نعمت‌های خداوند بر مردم با واسطه اهل‌بیت(ع) است؛ چون آن حضرات، واسطه فیض الهی هستند.[7] همان‌گونه که در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْیَارِ وَ هُدَاةُ الْأَبْرَارِ وَ حُجَجُ الْجَبَّارِ بِکُمْ فَتَحَ اللهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْث»؛[8] شما نور خوبان، هدایت کننده نیکوکاران و حجتهاى خداى قادر هستید، خداوند [خلقت را] با شما آغاز کرد و به شما ختم می‌کند و به واسطه شما باران می‌فرستد.
4. نبودن حق کسی بر گردن اهل‌بیت(ع):[9] امام(ع) می‌فرماید که نعمت دهنده اصلی بر ما اهل‌بیت، خدا است و کسی بر ما نعمتی نداده است تا منّت او بر سر ما باشد، اما ما بر شما برای نزول برکات، منت داریم.
و ...
در این گزارش آمده است که آن‌حضرت در پاسخ نگاشت: «خداوند ما و شما را از فتنه‌ها نگه دارد و به ما و شما روح یقین موهبت کند، و از عاقبت شوم باز‌دارد. خبر تردید گروهى از شما در امر دین، و شک و تحیّرى که درباره ولی امر خود به دل آنها راه یافته است، به من رسید. ما از این ماجرا بخاطر خودتان غمگین شدیم نه بخاطر خودمان؛ زیرا خدا با ما است و جز به خدا به هیچ‌کس نیازى نداریم و حق با ما است. کسى که از اطاعت ما سرباز بزند ما را به وحشت نمی‌اندازد. ما اثر صُنع خدا هستیم و در مرحله بعد، مردم به برکت ما، موجود گشته‌اند...».[2]
صرف نظر از بررسی سندی روایت، در بحث محتوایی مطمئناً منظور امام(ع) از این جمله که فرمودند: «وَ نَحْنُ صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ الْخَلْقُ بَعْدُ صَنَائِعُنَا»،[3] آن نیست که مردم، مخلوق ائمه(ع) هستند، بلکه چند احتمال وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود:
1. ما برگزیده خدا هستیم و شما شیعیان برگزیده ما هستید.[4] همان‌گونه که خدا در قرآن کریم به موسی(ع) با استفاده از ریشه «صنع» به برگزیده شدن اشاره کرده و می‌فرماید: «وَ اصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی».[5]
2. این‌که وجود نوری ائمه(ع) مقدم بر وجود سایر خلائق بوده است.[6]
3. نعمت‌های خداوند بر اهل‌بیت(ع) بدون واسطه نازل می‌شود؛ در صورتی که نعمت‌های خداوند بر مردم با واسطه اهل‌بیت(ع) است؛ چون آن حضرات، واسطه فیض الهی هستند.[7] همان‌گونه که در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْیَارِ وَ هُدَاةُ الْأَبْرَارِ وَ حُجَجُ الْجَبَّارِ بِکُمْ فَتَحَ اللهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ وَ بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْث»؛[8] شما نور خوبان، هدایت کننده نیکوکاران و حجتهاى خداى قادر هستید، خداوند [خلقت را] با شما آغاز کرد و به شما ختم می‌کند و به واسطه شما باران می‌فرستد.
4. نبودن حق کسی بر گردن اهل‌بیت(ع):[9] امام(ع) می‌فرماید که نعمت دهنده اصلی بر ما اهل‌بیت، خدا است و کسی بر ما نعمتی نداده است تا منّت او بر سر ما باشد، اما ما بر شما برای نزول برکات، منت داریم.
و ...
[1]. شیخ طوسی در نقل روایت تعبیر به «الشَّیْخُ الْمَوْثُوقُ بِه» کرده است ولی مرحوم طبرسی این شخصیت را ابی عمرو عمری نام برده است. ر. ک: طوسى، محمد بن الحسن، کتاب الغیبة للحجة، ص 285، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق؛ طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج 2، ص 466، مشهد، نشر مرتضى، چاپ اول، 1403ق.
[2]. طوسى، محمد بن الحسن، کتاب الغیبة للحجة، ص 285، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.
[3]. شبیه این جمله از امام علی(ع) نیز وارد شده است:«فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا»؛ سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 386، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[4]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 33، ص 68، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، بیروت، 1403ق.
[5]. طه، 41.
[7]. هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج 19، ص 117، تهران، مکتبة الإسلامیة، چاپ چهارم، 1400ق.
[8]. صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 615، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
[9]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 33، ص 68، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، بیروت، 1403ق.
نظرات
