جستجوی پیشرفته
بازدید
18010
آخرین بروزرسانی: 1400/10/21
خلاصه پرسش
چگونه می‌توان نماز با نشاط و با حضور قلب خواند؟
پرسش
من در نماز حال ندارم، چه کار کنم تا نماز با نشاط و با حضور قلب بخوانم؟
پاسخ اجمالی

نماز دارای ظاهر و باطنی است. همان‌طور که صورت آن دارای آداب و شرایطی است، سیرت آن نیز دارای آداب و شرایطی است.

بنابراین، همان‌گونه که رعایت شرایط ظاهری نماز؛ مانند پاکی لباس، رو به قبله بودن، وضو داشتن و ... باعث صحت ظاهر نماز می‌شود، انجام دادن شرایط باطنی نماز؛ مانند توجه به خدای متعال، خشوع، طمأنینه و ... باعث صحت باطنی نماز می‌شود و در واقع قبولی نماز را در پی دارد.

با توجه به این مقدمه، باید دید که منشأ بی‌حالی در نماز ترک کدام یک از شرایط باطنی نماز است و با رعایت این شرایط است که می‌توان به نشاط لازم و حضور قلب در نماز دست یافت.

پاسخ تفصیلی

نماز در میان عبادت‌های دیگر در قله و اوج قرار دارد، تا جایی که در روایات ما از آن به معراج مؤمن، یا ستون دین، تعبیر شده است و این تعبیرات نشان از اهمیت این فرضیه‌ی الهی دارد.

از طرفی تحقق یک پدیده در خارج نیاز دارد که مقتضی آن موجود و مانع آن مفقود باشد. نماز هم از این قاعده بی‌نیاز نیست. در نماز تحقق مقتضی و رفع موانع و وصول به نماز واقعی با رعایت شرایط و آداب ظاهری و باطنی نماز امکان‌پذیر است.

سخن گفتن درباره‌ی آداب باطنی نماز بسیار است؛ اما به صورت فشرده به مواردی از آن اشاره می‌شود:

  1. توجه به خدای متعال و چرایی عبادت: یعنی نمازگزار باید معرفتی به نسبت درست از خدای متعال داشته باشد و بداند که با چه کسی رو برو می‌شود. خدای متعال کمال محض است و جامع همه‌ی کمالات، بلکه عین کمال است و یکی از کمالات الهی حکمت است. به همین دلیل تمام افعال الهی هدف‌مند است. و از افعال الهی، آفرینش جهان هستی و گل سرسبد آن انسان است، و هدف آفرینش، رسیدن به کمال(تکامل) است که این حقیقت جز از راه صحیح(صراط مستقیم) میسر نمی‌شود، و صراط مستقیم همان بندگی خداوند است:

«وَ أَنِ اعْبُدُونی‏ هذا صِراطٌ مُسْتَقیم‏»؛[1] یعنی اطاعت از همه دستورات و قانون الهی که مهم‌ترین و بارزترین آنها، در قالب عبادت تجلی می‌یابد.

اگر کسی فلسفه‌ی عبادت را نداند نصیبی از آن نمی‌برد و فلسفه‌ی عبادت فقط در پرتو بینش دینی قابل دریافت است.

  1. پرهیز از اموری که با عبادت منافات دارد: میزان تأثیر اعمال بستگی کامل به زمینه‌های قبلی و توجه و اخلاص افراد دارد، به همین سبب عبادت در افراد تأثیرات کاملا مختلفی دارد.

پرهیز از اموری که با عبادت منافات دارد و اثر آن‌را از بین می‌برد، از امور بسیار مهم است. مانند دو بیمار که هر دو به دستور پزشک عمل کرده و داروهای خود را به موقع می‌خورند، ولی یکی، از چیزهای زیان‌بار پرهیز می‌کند و دیگری بی‌پروا است و اهل پرهیز نیست. در این صورت سفارش و نسخه‌ی پزشک برای دومی بی‌اثر یا کم اثر است؛ لذا باید از کارهایی که باعث گناه می‌شود پرهیز کنیم تا عبادت در باطن ما اثر کند و موجب نشاط گردد؛ از این‌رو است که در احادیث وارد شده است، تا آن‌جا که برایتان امکان دارد از گناه فاصله بگیرید؛ زیرا ظلمت با گناه به باطن راه می‌یابد:

 «إِذَا أَذْنَبَ‏ الرَّجُلُ‏ خَرَجَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَةٌ سَوْدَاءُ».[2]

امام صادق‌(ع) می‌فرماید: «کَانَ أَبِی ع یَقُولُ‏ مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَفْسَدَ لِلْقَلْبِ‏ مِنْ خَطِیئَةٍ إِنَّ الْقَلْبَ لَیُوَاقِعُ الْخَطِیئَةَ فَمَا تَزَالُ بِهِ حَتَّى تَغْلِبَ عَلَیْهِ فَیُصَیِّرَ أَعْلَاهُ أَسْفَلَهُ»؛[3]

پدرم می‌فرمود: هیچ چیز براى قلب زیان‌بارتر از گناه نیست، چه آن‌که قلب با گناه می‌آمیزد و با آن گلاویز می‌شود تا بالاخره گناه بر قلب چیره شده و آن‌را وارونه می‌سازد.

یعنى قلب به حساب طبع اولى، ملکوتى و رو به خدا است، ولى در اثر گناه چهره‌‏اش وارونه گشته، ناسوتى و شیطانى می‌شود.

امام صادق(ع) می‌فرماید: «إِنَّ الرَّجُلَ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُحْرَمُ‏ صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ إِنَّ الْعَمَلَ السَّیِّئَ أَسْرَعُ فِی صَاحِبِهِ مِنَ السِّکِّینِ فِی اللَّحْمِ»؛[4]

گناه انسان را از عبادت و تهجد محروم می‌سازد و لذّت مناجات با خدا را از او سلب می‌کند و تأثیر گناه از کارد برنده سریع‌‏تر است.

مثنوی معنوی در این باره داستان گناه‌کار و جناب شعیب را بیان می‌کند و می‌گوید:

آن یکى مى‏گفت در عهد شعیب                             که خدا از من بسى دیدست عیب‏

چند دید از من گناه و جرم‏ها                                           وز کرم یزدان نمى‏گیرد مرا

حق تعالى گفت در گوش شعیب                                   در جواب او فصیح از راه غیب‏

که بگفتى چند کردم من گناه                                            وز کرم نگرفت در جرمم اله‏

عکس مى‏گویى و مقلوب اى سفیه                                   اى رها کرده ره و بگرفته تیه‏

چند چندت گیرم و تو بى‏خبر                                          در سلاسل مانده‏اى پا تا به سر

زنگ تو بر توت اى دیگ سیاه                                                   کرد سیماى درونت را تباه‏

بر دلت زنگار بر زنگارها                                                 جمع شد تا کور شد ز اسرارها...

از نماز و از زکات و غیر آن                                                     لیک یک ذره ندارد ذوق جان‏

مى‏کند طاعات و افعال سنى                                               لیک یک ذره ندارد چاشنى‏

طاعتش نغز است و معنى نغز نى                                       جوزها بسیار و در وى مغز نى‏

ذوق باید تا دهد طاعت بر                                                         مغز باید تا دهد دانه شجر

دانه بى‏مغز کى گردد نهال                                                  صورت بى‏جان نباشد جز خیال‏

چون شعیب این نکته‏ها بر وى بخواند                                     از تفکر همچو خر در گل بماند.[5]

  1. تلاش برای تهذیب نفس: هدف از تهذیب نفس، کنار زدن حجاب‌ها و پرده‌هایی است که میان انسان و فطرت او مانع گردیده و اجازه‌ تبلور و تجلی به آینه‌ی خدانمای فطرت نمی‌دهد. این پرده‌ها و حجاب‌ها برگرفته از گناهان، غفلت، و فرو رفتن در عالم ماده و مادیات و فراموش کردن خدا و آخرت و عالم ملکوت است. تمام دستورات و احکامی که در شرع مقدس وارد شده، همگی هدف واحدی را دنبال می‌کند و آن کم‌رنگ کردن و یا کنار زدن این حجاب‌ها و درخشش گوهر فطرت و حقیقت انسان است که در زیر خروارها گرد و خاک غفلت و عصیان مدفون گشته است:

«قَدْ أَفْلَحَ‏ مَنْ‏ زَکَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها».[6]

  1. انجام دادن کارهای مثبت: از سویی روح، همه کاره در عالم بدن است و تمام اعضا و جوارح تحت فرمان اویند، و از سویی دیگر همو محل نورانیت‌ها و ظلمت‌ها است و از اعمال انسان تأثیر می‌پذیرد.

تأثیر فوری کارهای مثبت و منفی بر روح بر کسی پوشیده نیست، و از جمله‌ی اعمال مثبت انجام عبادات است؛ یعنی اگر انسان ده درجه نورانیت داشته باشد و نماز شب هم بخواند و یا در رفع حوایج مردم کوشا باشد و... این اعمال خوب به نورانیت روح او می‌افزاید و همین باعث توان‌مندی بیشتر روح و باطن او می‌شود و این نورانیت عظیم اسباب نشاط در عبادتی مثل نماز را فراهم می‌آورد. البته عکس این موضوع هم در اعمال ظلمانی صادق است:

«قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ».[7]

  1. دوستی خداوند متعال: خطا و گناه آدمی، ریشه در دنیا‌دوستی و گرایش افراطی به لذت‌های مادی و طبیعی آن دارد: «حب الدنیا رأس کل خطیئة».[8] بنابراین، اگر کسی بخواهد دلش را از گناه خالی کند، باید با ریشه و منشأ آن بستیزد و بکوشد که از شدت محبت دنیا در دلش بکاهد و گرایش به لذت‌های طبیعی را در نفس خویش تعدیل نماید که اگر چنین کند و به استعانت خدای متعال، در این کار سترگ موفقیتی به دست آورد، می‌تواند دلش را از گناه خالی کند و به جای آن محبت خدای بزرگ و اولیای او را جایگزین نماید.

نتیجه: این‌که اگر بخواهیم در نماز حال خوبی داشته باشیم، باید آداب باطنی را رعایت نماییم، با اعمال نورانی زمینه را فراهم کنیم و نور باطن را قوت بخشیم و وجود آدمی را از بیماری‌های اخلاقی پاکیزه گردانیم تا به درک لذت عبادت نایل آییم. چه این‌که بیمار به جهت بیماری از درک لذت بهترین غذاها بی‌بهره است و رغبتی به میل کردن غذای لذیذ ندارد. البته ناگفته نماند که خوردن غذا و لو این‌که این چنینی باشد نقش اساسی در بهبود بیمار دارد. از این‌جهت همان‌طور که در لابلای بحث بدان اشاره رفت، ما قایلیم که این‌دو در همدیگر تأثیر متقابل دارند.[9]


[1]. یس، 61.

[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد،  ج ‏2، ص 271، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[3]. همان، ص 268.

[4]. همان، ص 272.

[5]. مولانا، مثنوی معنوی، دفتر دوم، بخش 97.

[6]. شمس، 9 – 10.

[7]. اسرا، 84.

[8]. منسوب به جعفر بن محمد علیه السلام (امام ششم)، مصباح الشریعة، ص 138، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1400ق.

[9]. منابع: امام خمینی، آداب الصلاة (آداب نماز)؛ امام خمینی، سر الصلاة؛ توکل، سید رحیم، راه‌های خروج از صفات رذیله.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود