لطفا صبرکنید
46540
- اشتراک گذاری
از میان نشانههاى روشن در مکه، مقام ابراهیم است؛ زیرا محلى است که در آن جا ابراهیم (ع) ایستاد.
در مورد تفسیر و معنای "مقام ابراهیم" بعضی بر این اعتقادند که تمام" حج" مقام ابراهیم است. عده ای بر این باورند که مقام ابراهیم "عرفه" و "مشعر الحرام" و "جمرات سهگانه" است. برخی نیز اعتقاد دارند که تمام حرم مکه، مقام ابراهیم محسوب مى‌شود. اما با توجه به ادله موجود و با در نظر گرفتن ظاهر آیه مربوطه به نظر می رسد که منظور از آن، همان مقام معروف ابراهیم است و آن نقطهاى است در نزدیکى خانه کعبه، که هم اکنون سنگ مخصوصى که اثر پاى ابراهیم بر آن نمایان است در آن جا است و حجاج بعد از انجام طواف پشت سر آن مىروند و نماز طواف به جا مىآورند.
نقل شده است هنگامی که حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) مشغول بنای کعبه بودند تا جایی که دست ابراهیم نمىرسید از این رو یک سنگ در زیر پایش قرار داد و زور و قوّت او به سنگ زیر پاى او رسید، و نشان علامت پایش روی آن ماند. یا این که زمانی که ابراهیم به زیارت اسماعیل رفت، همسر اسماعیل به ابرهیم گفت: سرت را پایین بیار تا گرد و خاک از سر و رویت پاک کنم، و بشویم. ابراهیم پاى راستش را جلو برد و بر سر سنگی قرار داد، نشان علامت پایش در آن سنگ ماند.
البته واضح است که این مسئله به هر نحوی که انجام پذیرفته باشد، یکی از معجزات حضرت ابراهیم است از این جهت اگر استبعادی باشد برطرف می شود.
در مکه و اطراف مسجد الحرام نشانههاى روشنى از خدا پرستى و توحید و معنویت به چشم مىخورد. دوام و بقاى این نشانه ها در طول تاریخ در برابر دشمنان نیرومندى که قصد نابود ساختن آن را داشتند، یکى از معجزات است. آثارى از پیامبر بزرگى مثل ابراهیم )ع( در آن باقى مانده؛ مانند زمزم، صفا، مروه، رکن، حطیم، حجر الاسود، حجر اسماعیل که هر کدام تاریخ مجسمى از قرون و اعصار گذشته است.
از میان این نشانههاى روشن، مقام ابراهیم است. مقام به جای دو قدم گفته می شود.[1]و چون محلى است که در آن ابراهیم، به خاطر بناى کعبه، و یا به خاطر انجام مراسم حج و یا براى دعوت عمومى مردم براى انجام این مراسم بزرگ، ایستاد، به آن مقام ابراهیم می گویند..[2]
در مورد تفسیر و معنای "مقام ابراهیم" سخن واحدی وجود ندارد، بلکه سخنان متعدد و متفاوتی پیرامون آن وجود دارد که ما به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
الف. بعضی بر این اعتقادند که تمام "حج" از اول تا آخرش (همه اعمال آن) مقام ابراهیم است.
ب. عده ای بر این باورند که مقام ابراهیم همه حج نیست، بلکه بعضی از اعمال آن؛ مانند: "عرفه" و "مشعر الحرام" و "جمرات سهگانه" است.
ج. برخی نیز اعتقاد دارند که "تمام حرم مکه"، مقام ابراهیم محسوب مى‌شود.
د. گرچه هر کدام از این موارد ذکر شده به گونه ای یادآور رشادت ها و فداکاری های حضرت ابراهیم (ع) است، ولى با توجه به ادله ای که ارائه می نماییم و با در نظر گرفتن ظاهر آیه به نظر می رسد که منظور از آن، همان مقام معروف ابراهیم است و آن نقطهاى است در نزدیکى خانه کعبه که هم اکنون سنگ مخصوصى که اثر پاى ابراهیم بر آن نمایان است در آن جا است و حجاج بعد از انجام طواف به نزدیک آن مىروند و نماز طواف به جا مىآورند.[3]
روایاتى از ائمه معصومین (ع) در کتاب های معتبر نقل شده که اشاره به همین قول اخیر دارد، در این جا بعضی از آنها را بیان می نماییم.
در کافى از امام صادق (ع) در تفسیر جمله: "فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ" آمده است شخصى از امام صادق (ع) پرسید: این آیات بینات چیست؟ فرمود: "یکى مقام ابراهیم است که ابراهیم بر بالاى آن ایستاد و جاى پایش در سنگ نشست، و دیگر حَجر الاسود، و سوم حِجر اسماعیل است".[4]
إبراهیم تیمی می گوید: امام صادق (ع) بر من تکیه داد و فرمود: "اى ابراهیم! آیا مىخواهى اجر طواف خود را بدانى؟ عرضه داشتم: فدایت شوم بله. فرمود: هر کس با معرفت به خانه خدا بیاید و هفت بار طواف کند و دو رکعت نماز در مقام ابراهیم بگذارد، خداى تعالى ده هزار حسنه به او مىدهد و ده هزار درجه بالایش مىبرد ...".[5]
با دقت در این دو روایت معلوم می شود که منظور از "مقام ابراهیم" همین مقام معروف است که حاجی ها بعد از طواف پشت سر آن قرار می گیرند و دو رکعت نماز طواف به جا می آورند.
فخر رازی در استدلال بر این مطلب به ادله ای تمسک جسته است که ما به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
اول: روایت شده وقتی که جابر طوافش را تمام کرد به طرف مقام رفت و آیه شریفه "وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّى" را تلاوت نمود، این دلالت می کند بر این که منظور از مقام ابراهیم همین مکان معروف آن است.[6]
دوم: این نام در بین عرف مردم به همین مکان اختصاص دارد و دلیلش این است که اگر کسی از اهل مکه از مقام ابراهیم بپرسد، همین جایگاه را به او معرفی می کنند.
سوم: این که پای حضرت ابراهیم روی سنگی فرو برود، این از روشن ترین دلیل ها بر وحدانیت خدا و معجزه ابراهیم است. براین اساس، اگر این سنگ را به ابراهیم اختصاص بدهیم (مقام ابراهیم بدانیم) بهتر از این است که جایگاهی غیر از این را به ابراهیم اختصاص دهیم.
چهارم: خداوند می فرماید: "از مقام ابراهیم، عبادت گاهى براى خود انتخاب کنید". و جایی از حرم (غیر از مکان معروف به مقام) نسبت به عبادت تعلق خاصی ندارد، پس باید همین مکان را به مقام ابراهیم اختصاص بدهیم.
پنجم: مقام ابراهیم جای برخاستن او است و از طریق روایات ثابت شد که آن حضرت (بنابر یک قول) هنگام شستن پایش روی این سنگ ایستاد، اما ایستادنش روی موضعی دیگر ثابت نیست.[7]
بنابراین، مقام ابراهیم سنگى است که جاى پاى ابراهیم (ع) در آن نقش بسته است. اخبار بسیار زیادى در دست است که دلالت دارد بر این که سنگ اصلى که ابراهیم بر روى آن مىایستاده تا دیوار کعبه را بالا ببرد در زیر زمین، در همین مکانى که فعلاً مقامش مىنامند دفن شده و مقام ابراهیم کنار مطاف، روبروى ضلع ملتزم قرار دارد.[8]
[1] ابن منظور، لسان العرب، ج 12، ص 498.
[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج3، ص 15، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1374 هـ ش، چاپ اول، با اندکی تصرف.
[3] رازی، ابو عبد الله فخرالدین محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج4، ص 44، دار احیاء التراث العربى، چاپ بیروت، 1420 ق، چاپ سوم؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، ص 448، با اضافات و تغییر.
[4] کلینی، کافی، ج 4، ص 223، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 هـ ش.
[5] حلی، ابن فهد، عدةالداعی، ص 192، دار الکتاب الإسلامی، 1407 هـ ق.
[6] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 21، 403، مؤسسه الوفاء، بیروت- لبنان، 1404 هـ ق ؛ صحیح مسلم( حج حدیث 147) به نقل از ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج1، ص: 293، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون، چاپ بیروت، 1419 ق.
[7] رازی، ابو عبد الله فخرالدین محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج4، ص 44.
[8] طباطبایی، محمد حسین، ترجمه المیزان، ج3، ص 546، مترجم: موسوى همدانى، سید محمد باقر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1374 هـ ش، چاپ پنجم .
: ما هو مقام إبراهیم و ما المقصود منه؟ 
: What is the Maqam Ibrahim? What is its purpose? 
: Apa itu Makam Ibrahim dan apa maksudnya? 
: İbrahim makamı nedir? Ondan kastedilen nedir? 
: مقام ابراھیم کیا ہے؟ اور اس سے مقصد و مراد کیا ہے؟
