جستجوی پیشرفته
بازدید
23844
آخرین بروزرسانی: 1397/07/11
خلاصه پرسش
در آیات 45-48 سوره صاد و در بیان ویژگی پیامبران، چرا نام اسماعیل مانند اسحاق در کنار نام پدرش ابراهیم نیامده است؟ و چرا از ابراهیم و اسحاق و یعقوب با ویژگی «اولی الایدی و الابصار» یاد شده، ولی دربارۀ اسماعیل و یسع و ذوالکفل تنها گفته شده که آنان از نیکان بودند؟
پرسش
سلام علیکم. لطفاً دربارۀ آیات «وَ اذْکُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِیمَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ{45} إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ{46} وَإِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ{47} وَ اذْکُرْ إِسْمَاعِیلَ وَالْیَسَعَ وَذَا الْکِفْلِ وَکُلٌّ مِّنْ الْأَخْیَارِ{48}» توضیح دهید: الف. چرا اسماعیل با این که همانند اسحاق فرزند حضرت ابراهیم(ع) است، جداگانه آمده است؟ ب. چرا خداوند از ابراهیم و اسحاق و یعقوب با «اولی الایدی و الابصار» یاد کرده است؟ ج. چرا خداوند دربارۀ ابراهیم و اسحاق و یعقوب می فرماید: «إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ، وَإِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الْأَخْیَارِ»، ولی دربارۀ اسماعیل و یسع و ذاالکفل می فرماید «من الاخیار»؟
پاسخ اجمالی

الف. خداوند در این آیات شریفه، حضرت ابراهیم، اسحاق و یعقوب را با هم، اما حضرت اسماعیل را که فرزند دیگر حضرت ابراهیم است، جداگانه مدح و ستایش می کند.

بیشتر مفسران به این مطلب که چرا حضرت اسماعیل جدای از پدر و برادرش ذکر شده، اشاره ای نکرده اند و فقط عده کمی از مفسران به این موضوع پرداخته و گفته اند: به این دلیل اسماعیل مستقل از پدر مورد مدح قرار گرفته، تا اشاره به جایگاه والا و ارزش خاص او و پایداری و صبر او نماید.[1] همچنین پایداری او و رسیدنش به مقام تسلیم و تفویض و رضایت به امر الاهی -با توجه به این که در سن قبل از بلوغ قرار داشته- می تواند یکی از این علت ها باشد.[2]

ب. هرچند کلمۀ «ید» به معنای دست است، ولی در جاهای مختلفی از قرآن، به صورت کنایه در معنای قدرت نیز استعمال شده است؛ مانند آیۀ شریفۀ «أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ» که کنایه از قدرت و قوّت در اطاعت از دستورات الاهی است. پس این که فرمود: ابراهیم، اسحاق و یعقوب داراى دست و چشم بودند، در حقیقت خواسته به کنایه بفهماند نامبردگان در طاعت خدا و رساندن خیر به خلق، و نیز در بصیرت و بینایی در تشخیص اعتقاد و عمل حق، بسیار قوى بوده‏اند.[3] خداوند این پیامبران را به داشتن «درک و تشخیص و بینش قوى» و «قوّت و قدرت کافى» براى انجام کار توصیف کرده است. آنها افراد کم‏ اطلاعى نبودند، سطح معرفتشان بالا، میزان آگاهی شان از آیین خدا و اسرار آفرینش و رموز زندگى قابل ملاحظه بود. از نظر اراده و تصمیم و نیروى عمل، افرادى سست و زبون و ضعیف و ناتوان نبودند، افرادى با اراده، پر قدرت، و داراى تصمیم قاطع و آهنین بودند؛[4] لذا در روایتی از امام باقر(ع) در تفسیر این آیۀ شریفه نقل شده است: «أُوْلِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصَارِ»؛ یعنی قوّت و تشخیص و بینش در عبادت.[5] البته، برخی از مفسران، اولی الایدی را به صاحبان نعمت بر مردم تفسیر کرده است.[6]

ج. خداوند در آیات مزبور از حضرت ابراهیم و اسحاق و یعقوب تمجید کرده و با اوصاف متعددی از آنان یاد می کند و آنان را جزو «برگزیدگان» دانسته، اما در مورد حضرت اسماعیل، یسع و ذاالکفل به وصف «الاخیار» بسنده فرموده است که در ظاهر نشان می دهد مقام گروه اول از گروه دوم بالاتر است، در حالی که با وجود واژۀ «اصطفی» در آیه شریفۀ «خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برترى داد»،[7] چنین برداشت می شود که منظور این آیات این نیست که گروه دوم از صفاتی که گروه اول بدان متصف شده اند برخوردار نیستند؛ همان طور که برخی از مفسران با استفاده از وصف اخیار که برای گروه قبلی ذکر شده است، همان را برای این گروه نیز می دانند،[8] و گفته اند: با توجه به این که وصف «اخیار» در مدح هر دو گروه آمده، ممکن است اشاره به این باشد که این گروه دوم نیز داراى تمام اوصاف سه پیامبر پیشین بودند؛ چرا که خیر مطلق معنای وسیعى دارد که هم شامل نبوت مى ‏شود و هم توجه به سراى آخرت، و هم مقام عبودیت و علم و قدرت را در بر می گیرد.

بنابر این، این برداشت که بگوییم در این آیات گروه اول بیشتر از گروه دوم مورد تشویق و تقدیر قرار گرفته اند، صحیح نیست و علمای این فن، آن را نپذیرفته اند. نتیجه این که علت توصیف گروه دوم با عبارات کمتر، برای رعایت تفتن در گفتار بوده است.

 

[1]. ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، تحقیق، قرشى رسلان، احمد عبدالله، ج 5، ص 35، دکتر حسن عباس زکى، قاهره‏، 1419ق‏.

[2]. نخجوانى، نعمت الله بن محمود، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، ج 2، ص 235، دار رکابى للنشر، مصر، چاپ اول، 1999م‏.‏

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 17، ص 211، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم،1411ق.

[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 19، ص 307 و 308، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول، 1374ش.

[5]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 12، ص 7، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.

[6]. قمى مشهدى، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج 11، ص 253، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول، 1368ش.

[7]. آل عمران، 33.

[8]. نجفى خمینى، محمد جواد، تفسیر آسان، ج 17، ص 56، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ اول، 1398ق؛ تفسیر نمونه، ج 19، ص 310.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • مراد از کلمة الله بودن عیسی و کلماتی که آدم(ع) با آن توبه کرد چیست؟
    24481 تفسیر 1392/04/12
    خداوند متعال در قرآن کریم می‌‌فرماید: «إِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْه»؛[1] همانا مسیح، عیسى فرزند مریم فقط فرستاده خدا، و کلمه (و مخلوق) او است، که او را به مریم القا نمود. در آیه ...
  • مثل خدا چه کسی است که مثل او نیست؟
    15939 تفسیر 1388/07/20
    به تصریح آیات بسیاری از قرآن کریم و نیز به فرمان عقل، خداوند، مانند و شبیهی ندارد و با توجه به ادبیات عرب، ترجمۀ ارائه شدۀ شما از این آیه صحیح نبوده و بنابر این جستجو از مثل مثل خداوند موردی نخواهد داشت. "مثل" در ...
  • آیا مداومت بر ذکر لا اله الا الله موجب فقر می شود؟
    129211 شبهه شناسی 1390/11/20
    از دیدگاه شریعت و روایات معصومین همه اذکار الهی مستحب بوده و اثرات مطلوب بسیاری بر آنها مترتب است با این حال دعوی بی معرفت و بدون عمل و در تضاد با خواستۀ قلبی در تمامی اعمال شرعی - اعم از ایمان، صلاة و قرائت قرآن همچنین اوراد و اذکار ...
  • اگر امامان نبودند دنیا برپا می شد؟
    19753 دانش، مقام و توانایی های معصومان 1389/12/21
    اصولا برای به وجود آمدن جهان نیاز به واسطه هایی است که اگر نباشند، جهان نیز محقق نمی شود. از همین باب وجود انسان های کامل به عنوان واسطه برای برپائی عالم ضروری است. ...
  • ورع و تقوا چه تفاوتی با هم دارند؟!
    46341 حدیث 1394/02/22
    اگر چه در نظر اول میان «تقوا» و «ورع» تفاوتی به نظر نمی‌رسد؛ چرا که هر دو به معنای پرهیز و خویشتن‌داری است، اما با توجه به سفارشات فراوان معصومان(ع)،[1] نسبت به ورع، به نظر می‌رسد تفاوت‌های میان این دو فضیلت اخلاقی وجود داشته باشد.
  • واژه «امتثال» در لغت، فقه و اصول فقه چه معنایی دارد؟
    9780 مبانی فقهی و اصولی 1397/04/26
    «امتثال» به معنای پیروی و دنباله‌روی است.[1] و در اصطلاح اصول فقه، موافقت خارجى و عملى با شارع را امتثال گویند.[2] فرق امتثال با اطاعت «امتثال» بجا آوردن عمل مطلوب پروردگار با انگیزه تقرّب الهى است. ولی «اطاعت» صرف پیروى ...
  • چرا نظام هستی احسن است و اکمل نیست؟
    6998 کلیات 1392/11/12
    اگر منظور از نظام هستی، بخشی از این نظام هستی است که الآن بالفعل موجود است؛ در این صورت می‌توان پذیرفت که نظام هستی اکمل نیست؛ زیرا کمال برخی از موجودات به تدریج به دست می‌آید. بنابراین، صورت فعلی آنها اکمل نیست. به عبارت دیگر، برخی از موجودات ...
  • در چه روزهایی از ماه جمادی الأول یا جمادی الثانی انجام عقد مناسب است؟
    50039 Laws and Jurisprudence 1389/03/20
    ازدواج یک عمل مستحب و مورد پسند اسلام است و در همه ایام سال جایز است و در برخی از ایام بهتر و مناسب تر است. اما برخی از ایام؛ مانند شهادت امامان معصوم و بزرگداشت هایی که اجرای مراسم ازدواج در آنها شاید بی احترامی محسوب شود اگر ...
  • زبان هر ملتی نشان از فرهنگ و تعالی رشد یک جامعه دارد، چطور زبان عربی با چنین فصاحتی در قبایل بیابان نشین به وجود آمده است؟
    6691 علوم قرآنی 1393/02/02
    ۱. این طور نیست، گروه یا ملتی اگر دارای چند امتیاز از امتیازات فرهنگی و یا اجتماعی بودند، حتماً دارای امتیازات دیگر هم باشند. 2. هیچ ملتی را بی‌فرهنگ نمی‌توان گفت، بلکه فرهنگ‌ها متفاوت است. در آن زمان، زبان عربی تنها غنای ساختاری در گرامر و بلاغت داشته ...
  • آیا حضرت فاطمه(س) در مراسم عروسی دختری یهودی شرکت کرد و از غذای آنان تناول نمود؟!
    6607 حدیث 1400/04/21
    نخست باید گفت؛ رسول اکرم(ص) برای تحقق آرمان‌ها و اهداف بزرگ اسلام که دعوت تمام انسان‌ها به اسلام و مهیا نمودن فضایی آرام و به دور از تضادهای دینی، قومی و قبیله‌ای بود، نیاز به آن داشت که تفاخر و تضادهای قومی و ...

پربازدیدترین ها