جستجوی پیشرفته
بازدید
14383
آخرین بروزرسانی: 1398/03/22
خلاصه پرسش
منظور ر آیات 85 تا 87 سورۀ حجر چیست؟
پرسش
منظور از این آیات «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیلَ، إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ، وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ» سورۀ حجر چیست؟
پاسخ اجمالی

خداوند متعال در آیات ذکر شده، به حق بودن و هدف دار بودن آفرینش آسمان و زمین اشاره کرده و به پیامبر اکرم (ص) سفارش می کند که در برابر لجاجت، نادانی ها، تعصب ها، کارشکنى ‏ها و مخالفت هاى سرسختانه دشمنان و جاهلان، ملایمت و محبت نشان دهد، و آنها را ببخشد و روی خوش به آنان نشان دهد.

در پایان، خداوند به پیامبر (ص) دلدارى و دلگرمی مى ‏دهد که از خشونت دشمنان و انبوه جمعیت آنها و امکانات فراوان مادّى که در اختیار دارند، هرگز نگران نشود؛ چرا که خداوند مواهب و دلایلی برای نبوّت در اختیار او گذارده که هیچ چیز با آن برابرى نمى‏ کند.

پاسخ تفصیلی

خداوند متعال در آیات ذکر شده، می فرماید: «ما آسمان ها و زمین و آنچه را میان آن دو است، جز به حق نیافریدیم و ساعت موعود [قیامت‏] قطعاً فرا خواهد رسید (و جزاى هر کس به او مى‏رسد)! پس، از آنها به طرز شایسته ‏اى صرف نظر کن (و آنها را بر نادانیهایشان ملامت ننما)! به یقین، پروردگار تو، آفریننده آگاه است! ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم دادیم». [1]

منظور از «حق»، در آیۀ شریفۀ «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلَّا بِالْحَق»، معنایى است که مقابل باطل و بازیچه است؛ به این بیان که آفرینش آسمان ها و زمین جدای از حق نیست، بلکه تمامى آنها ملازم با حق اند، پس براى خلقت غایتى است که به زودى به همان غایت بازگشت مى‏ کند؛ زیرا اگر غایتى در خلقت وجود نداشت، بازیچه مى ‏بود. [2] سپس در ادامۀ آیه مى‏ فرماید: «وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ» که دلالتش بر مدعا روشن است؛ چرا که براى این آفرینش هدف بیان شده است. [3] و به پیامبرش دستور مى ‏دهد که در برابر لجاجت، نادانی ها، تعصب ها، کارشکنى ‏ها و مخالفت هاى سرسختانه دشمنان و جاهلان، ملایمت و محبت نشان دهد: و از گناهان آنها صرف نظر نماید، و آنها را ببخشد: [4] «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ»؛ زیرا پیامبر اکرم (ص) با داشتن دلیل روشن در راه دعوت و رسالتى که به آن مأمور است، براى تحکیم پایه‏ هاى مبدأ و معاد در قلوب مردم، نیازى به خشونت ندارد، چرا که منطق و عقل با او است، به علاوه خشونت در برابر جاهلان، غالباً موجب افزایش خشونت و تعصب آنها است. [5]

«صفح»، در اصل، به معنای جانب و روى هر چیزى است؛ [6] مانند صفحه صورت. به همین جهت «فاصفح» به معناى «روى گرداندن و صرف نظر کردن» آمده است و از آن جا که روى گرداندن از چیزى گاهى به خاطر بى ‏اعتنایى و قهر کردن و مانند آن است، و گاهى به خاطر عفو و گذشت بزرگوارانه، لذا در آیه فوق بلافاصله آن را با کلمۀ «جمیل» (زیبا) توصیف مى‏ فرماید تا معناى دوم (عفو و گذشت) را برساند. [7]

در روایتى از امام رضا (ع) مى‏ خوانیم که در تفسیر آیه شریفه فرمود: «منظور، عفو کردن خالى از مؤاخذه و سرزنش است». [8]

جملۀ «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ» تفریع بر مطالب قبلى است، و فاء تفریع چنین معنایى به آن مى‏ دهد: حال که خلقت جهان به حقّ است و روزى هست که اینان در آن روز محاسبه و مجازات مى ‏شوند، پس دیگر، نگران  تکذیب و استهزاء آنان نباش و از آنان در گذر. [9]

و جملۀ «إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِیمُ»، در واقع به منزله دلیلى بر لزوم گذشت و عفو و صفح جمیل است، [10] و کسى که فرمان گذشت مى ‏دهد، خدایى است که مربّى و خلّاق و علیم است. او مى‏ داند که عفو و گذشت در روح فرد و جامعه و جذب و رشد مردم چه اثرى دارد، پس عمل به فرمان صَفح براى شما سنگین نباشد. [11]

در پایان، خداوند به پیامبر (ص) دلدارى مى ‏دهد که از خشونت دشمنان و انبوه جمعیت آنها و امکانات فراوان مادّى که در اختیار دارند، هرگز نگران نشود؛ چرا که خداوند مواهب و دلایلی برای نبوّت در اختیار او گذارده که هیچ چیز با آن برابرى نمى‏ کند: [12] ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم دادیم: «وَ لَقَدْ ءَاتَیْنَاکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانىِ وَ الْقُرْءَانَ الْعَظِیمَ».

دربارۀ این که منظور از «سبع مثانی» چیست، نمایۀ «فلسفۀ نام گذاری سورۀ حمد به سبع مثانی»، سؤال 1910 (سایت: 3298) را مطالعه نمایید.

 

[1] . حجر، 85 – 87: «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَآتِیَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیلَ، إِنَّ رَبَّکَ هُوَ الْخَلاَّقُ الْعَلیمُ، وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ». 

[2] . طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج12، ص 188، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.

[3] . همان.

[4] . مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 11، ص 127، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.

[5] . همان.

[6] . ابن منظور، محمد بن مکرم،  لسان العرب، ج 2، ص 512، واژۀ «الصّفح»، دار صادر، چاپ سوم، بیروت‏، سال 1414 ق؛ راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودى‏، ص 486، دارالعلم الدار الشامیة، چاپ اول، دمشق، بیروت، 1412ق؛ قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج 4، ص 131، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1371 ش.

[7] . تفسیر نمونه، ج 11، ص 127 و 128.

[8] . شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 294، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق؛ عروسی حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق: رسولى محلاتى، سید هاشم، ج 3، ص 27، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، قم، 1415 ق.

[9] . المیزان فی تفسیر القرآن، ج 12، ص 190.

[10] . تفسیر نمونه، ج 11، ص 128.

[11] . قرائتى، محسن، تفسیر نور، ج 6، ص 352، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، تهران، چاپ یازدهم، 1383ش.

[12] . تفسیر نمونه، ج 11، ص 129.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها