جستجوی پیشرفته
بازدید
29648
آخرین بروزرسانی: 1389/09/06
خلاصه پرسش
موارد تعلّق زکات واجب و مستحبی را بیان کنید؟ آیا به اسکناس زکات تعلق می گیرد؟
پرسش
الف: آیا زکات واجب لزوماً فقط بر آن 9 مورد معروف است؟ ب: این که می گویند حضرت علی (ع) بر اسب هم نصابی قرار داده بود، از چه باب بوده است؟ و نیز روایاتی که زکات را بر سایر اشیاء یا بر کلّ اموال می دانند؟
ج: گاه گفته شده که طلا و نقره که مورد زکات بوده در آن زمان واحد پول و مبادله بوده است. در نتیجه معادل آن در امروز فقط جواهر آلات ساخته شده از طلا و نقره نیست، بلکه خود پول (اموال و اسکناس) می باشد. آیا این برداشت صحیح است؟ د: آیا طلا و نقره ای که در اسلام به عنوان مورد زکات آمده همان دینار و درهم است؟
پاسخ اجمالی

موارد زکات واجب همان 9 مورد معروفی است که با استناد به روایات، در رساله های عملیه آمده است.

موارد زکات مستحبی هم با شرایطی در روایات و کتب فقهی آمده است؛ مانند اسب ماده (مادیان)، نخود، عدس و ... و همچنین برخی از فقهاء به استحباب و برخی هم به احتیاط لازم، مال التجاره ( مال سرمایه و کسب و کار) را یکی از موارد زکات می دانند. این که امام علی (ع) برای اسب زکات قرار داده اند می تواند از باب حکم حکومتی باشد که مخصوص زمان ایشان است،این احتمال با عدم بیان وجوب زکات بر اسب توسط امامان متأخر می تواند تأیید شود.

در گذشته های دور، سکّه هایی از فلزات ارزشمند از جمله طلا و نقره ضرب شده و از آنها به عنوان وسیله ای برای مبادله، واحد ارزش گذاری و محاسبه استفاده می شد و در حقیقت این سکه ها، با عنوان «دینار طلایی» و «درهم نقره ای»، پول رایج آن موقع بوده است، اما دینار طلایی و درهم نقره ای، رفته رفته جای خود را در عصر حاضر به نقود اعتباری محض داده است.

پاسخ تفصیلی

برای دریافت جواب توجه به نکات زیر ضروری است:

1. بنا بر فتوای مراجع عظام تقلید «زکات در 9 چیز واجب است: اوّل: گندم. دوم: جو. سوم: خرما. چهارم: کشمش. پنجم: طلا. ششم: نقره. هفتم: شتر. هشتم: گاو. نهم: گوسفند». [1]

پس، زکات واجب عبارت از این نه چیز است و اگر کسى مالک یکى از این نُه چیز باشد، طبق شرایط، باید مقدارى که معیّن شده به یکى از مصرف هایى که دستور داده‏اند برساند. [2]

اما برخی از فقهاء علاوه بر نه چیز معروف، در مال التجاره (سرمایه کسب و کار و تجارت) هم به احتیاط لازم زکات را واجب می دانند. [3] و برخی هم در سرمایه کسب و کار و تجارت، زکات را مستحب می دانند. [4]

2. زکات در چند چیز مستحب است، که به دو مورد از آن اشاره می شود:

1-2. اسب مادیان (ماده) که پرداخت زکات آن این گونه است:

زکات هر اسب مادیان در سال  دو دینار طلاست و اگر پدر و مادرش هر دو اصیل نباشند یک دینار است؛

روایت در این مورد در کتب روایی و فقهی بیان شده است [5] ، زکات اسب مادیان مستحب است؛ همان طور که در حدیثی امام علی (ع) برای زکات هر اسب مادیان نصاب دو دینار قرار داد. [6]

این که امام علی (ع) برای اسب زکات قرار داده اند می تواند از باب حکم حکومتی باشد که مخصوص زمان ایشان است [7] ،این احتمال با عدم بیان وجوب زکات بر اسب توسط امامان متأخر می تواند تأیید شود.

2-2. برخی دیگر از اشیاء: الف: هر چیزی که از زمین بروید و به کیل و وزن در آید؛ مثل برنج، نخود، عدس، ماش و مانند آن و نصاب آن به طریق نصاب گندم و جو و خرما و مویز است،امّا زکات سبزی ها و خربزه و خیار و مانند آن، مستحب نیست.

ب:  املاکی مانند باغ و کاروانسرا و دکان و مانند آنها که غرض از آن طلب نماء و کرایه دادن آن باشد. [8] و همچنین زکات مال التجارة که برخی از فقهاء قائل به استحباب آن هستند. [9]

درباره این موارد، روایاتی هم وجود دارد که مثلاً بر استحباب زکات در هر چیزی که از زمین بروید و قابل کیل و وزن باشد، دلالت دارد، مگر در سبزیجات و مانند آن. [10]

3. طلا و نقره

در گذشته های دور، سکّه هایی از فلزات ارزشمند از جمله مس، نقره و طلا ضرب شده و از آنها به عنوان وسیله ای برای مبادله، واحد ارزش گذاری و محاسبه استفاده می شد و در حقیقت این سکه ها، با عنوان «دینار طلایی» و «درهم نقره ای»، پول رایج آن موقع بوده است. [11]

در روایات و کتب فقهی، سخن از طلا و نقره مسکوک به عنوان «دینار» و «درهم»،  و «مثقال» [12] برای تعیین مقدار نصاب برای زکات آمده است. [13] و زکاتشان طبق شرایطی (مانند رایج بودن)  که در رساله های عملیه [14] آمده، واجب است.

اما نقود حقیقی متداول در زمان تشریع دین اسلام اعم از دینار طلایی و درهم نقره ای رفته رفته جای خود را در عصر حاضر به نقود اعتباری محض داده است. امروزه پول اعتباری و یا همان «اسکناس» به عنوان پول رایج،جایگزین سکه های طلا و نقره یعنی همان دینار و درهم، برای مبادله، واحد ارزش گذاری و محاسبه شده است.

4. زکات اسکناس

در این که زکات اسکناس واجب است یا خیر، به فتوای برخی از مراجع تقلید اشاره می شود:

حضرات آیات:

امام خمینی:«به اوراق نقدی (مانند اسکناس [15] )، زکات تعلّق نمی گیرد». [16]

گلپایگانی:«به اسکناس زکات تعلّق نمی گیرد». [17]

مکارم شیرازی:« احتیاط مستحبّ آن است که از سایر پولهاى رایج مانند اسکناس، اگر شرایط دیگر در آن جمع باشد زکات بدهند». [18]

نمایه های مرتبط:

سؤال 6221 (سایت: 6609) .

سؤال 3473 (سایت: 3697) .



[1] توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج 2، ص 107، م 1853.

[2] همان.

[3] همان: سیستانى: «دهم: مال التجارة بنا بر احتیاط لازم...».

[4] همان:فاضل: «... ولى مستحبّ است زکات سرمایه کسب و کار و تجارت را نیز همه ساله بدهند»؛ مکارم: «...   ولى مستحبّ است از سرمایه کسب و کار و تجارت نیز همه سال زکات بدهد، همچنین سایر غلّات (غیر از گندم و جو و خرما و کشمش) نیز زکات آن مستحبّ است».

[5] حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج 5، ص 231 – 232، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول: مانند این روایت:«زرارة قال للصادق (ع): هل فی البغال شی‏ء؟ قال: «لا» فقلت: فکیف صار على الخیل و لم یصر على البغال؟ فقال: «لأنّ البغال لا تلقح، و الخیل الإناث ینتجن، و لیس على الخیل الذکور شی‏ء» قال، قلت: هل على الفرس و البعیر یکون للرجل یرکبها شی‏ء؟ فقال: «لا، لیس على ما یعلف شی‏ء، إنّما الصدقة على السائمة المرسلة فی مرجها عامها الذی یقتنیها فیه الرجل، فأمّا ما سوى ذلک فلیس فیه شی‏ء». (کلینى، ابو جعفر محمد بن یعقوب،الکافی، ج3، ص 530، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق).

[6] الکافی، ج3، ص 530:«عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ عَنْهُمَا جَمِیعاً (ع) قَالا وَضَعَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) عَلَى الْخَیْلِ الْعِتَاقِ الرَّاعِیَةِ فِی کُلِّ فَرَسٍ فِی کُلِّ عَامٍ دِینَارَیْنِ وَ جَعَلَ عَلَى الْبَرَاذِینِ دِینَاراً».

[7] مطهری،مرتضی،اسلام و مقتضیات زمان،

[8] همان؛ محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن،‏ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 1، ص 130، مؤسسه إسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 1408ق؛ خوئی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج‏1، ص 29‏، نشر مدینة العلم، قم، چاپ 28، 1410.

[9] توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج 2، ص 107، م 1853؛ الغایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی، ج 2، ص 199؛ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 1، ص 130.

[10] ر.ک: حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 9، ص 61 – 64، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، 1409ق: مانند این روایت:«   کُلُّ مَا کِیلَ بِالصَّاعِ فَبَلَغَ الْأَوْسَاقَ فَعَلَیْهِ الزَّکَاةُ وَ قَالَ جَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الصَّدَقَةَ فِی کُلِّ شَیْ‏ءٍ أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا مَا کَانَ فِی الْخُضَرِ وَ الْبُقُولِ وَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ یَفْسُدُ مِنْ یَوْمِه».‏

[11] مصباحی، غلامرضا، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 13و 14؛ حائری، سید کاظم ، فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 19 و 20.

[12] واعظ زاده خراسانى، محمد، ترجمة الجمل و العقود فی العبادات، ص 281.

[13] ر.ک:الکافی، ج 3، ص 515 – 517؛ توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج 2، ص 128 – 130؛ ترجمة الجمل و العقود فی العبادات، ص 270 – 271؛ الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج‏2، ص 208 – 209؛ خمینى، سید روح اللَّه، تحریر الوسیله، ج 1، ص 322 – 323، مؤسسه دار العلم، قم، چاپ اول؛ و کتب فقهی دیگر.

[14] رساله های توضیح المسائل مراجع تقلید، احکام زکات.

[15] تحریر الوسیله، ج 2، ص 615، م 5.

[16] همان، ص 614، م 7.

[17] گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ج 1، ص 410، س 4، دار القرآن الکریم، قم، چاپ دوم، 1409ق.

[18] توضیح المسائل (المحشی للامام الخمینی)، ج 2، ص 131.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    752764 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    730576 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    643170 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    642744 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    638892 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    576495 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    576482 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    558718 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    558638 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    544456 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...