جستجوی پیشرفته
بازدید
14535
آخرین بروزرسانی: 1397/07/09
خلاصه پرسش
چرا با این که اسلام گناه نخستین را نمی پذیرد، در برخی روایات و بیانات علما به گناه حضرت آدم اشاره شده است؟
پرسش
اسلام گناه نخستین را قبول ندارد، ولی در مورد مسئله علیت وضوء، امام خمینی (ره) در آداب نماز روایتی را نقل فرموده که علت شستن وجه در وضو این است که تا انسان به یاد گناه حضرت آدم بیافتد که درخت ممنوعه را دیده و ... چه طور این حدیث در عین رد نظریه گناه نخستین قابل فهم است؟ چگونه فلسفه و عرفان و فقه این مسئله را پاسخ می دهد؟
پاسخ اجمالی

روایتی که امام خمینی (ره) در مورد علیت وجوب وضوء بر آن استدلال کرده اند، فعل حضرت آدم (ع) را به عنوان علت مورد استدلال قرار می دهد و هیچ تصریحی ندارد که این فعل حضرت آدم (ع) گناه بوده است؛ چرا که اسلام این عمل حضرت آدم را ترک اولی می داند که اگر از طرف اولیای خدا باشد می تواند مجازاتی را در پی داشته باشد. چنان که در مورد حضرت یونس و دیگر پیامبران نیز چنین چیزی را داریم. البته برای علیت وجوب وضوء روایات دیگری هم وجود دارد که این دلیل بر عدم انحصار علت وضوء، در این مورد خاص می باشد.

 

پاسخ تفصیلی

اعتقاد به گناه او ّ لیه و ذاتی یا همان گناه نخستین، از اعتقادات مهم و اساسی مسیحیان به شمار می‏آید. آنها می گویند کار حضرت آدم و حوا (ع) که از آن درخت ممنوعه در بهشت خوردند، گناه بود. مطابق این اعتقاد، نژاد انسانی وارث گناه آدم است و انسان‏ها نه به دلیل بدی اعمال خودشان، بلکه تنها بدین دلیل که از تبار آدم‏اند، ذاتا گناهکار به دنیا می‏آیند. [1] مسیحیان معتقدند گناه آدم ، همه انسان‏ها را دچار گناه کرد و به سبب آن طهارت و معصومیت اولی از بین رفت و صورت الاهی کدر شد، به گونه‏ای که همه با ذاتی شرور و گناه‏ آلود متولد شده و [2] برده گناه هستند و مرگ و بی‏نظمی وارد جهان شده است. [3]

 

جان کالوین، گناه نخستین را سبب تباه شدن موهبت‏های طبیعی و فوق طبیعی می‏داند ، به اعتقاد او، [این] گناه، انسان را از موهبت‏های فوق طبیعی کاملاً محروم ساخت، در حالی که این دسته از موهبت‏ها، یعنی ایمان و صداقت، برای نیل به زندگی آسمانی و حیات جاودانی بایستگی و ضرورت دارند. [4]

 

با توجه به این نظریه در مورد حضرت آدم ، این سؤال پیش می‏آید که چگونه ممکن است خدای عادل، گناه آدم و پیامدهای آن را به حساب ما، که در آن هیچ نقشی نداشتیم، بگذارد؟

 

مسیحیان به این پرسش پاسخ های متعددی داده اند که هیچ کدام از آنها قانع کننده نبوده و با آیات قرآن هم سازگار نمی باشد. دیدگاه نمایندگی [5] و شخصیت گروهی [6] و ... که از طرف مسیحیان مطرح شده، همه در این مورد که گناه حضرت آدم، موجب شده، همه انسان ها گناه کار به دنیا بیایند و مستحق کیفر و عذاب باشند، مشترک هستند.

 

اما اسلام، گناه بودن فعل حضرت آدم و حوا را قبول ندارد، چنان که علامه طباطبائی، در پرتو آیات قرآن کریم، معتقد است حضرت آدم (ع) به دو دلیل مرتکب هیچ گناهی نشده است:

 

1. نهی خدا از نزدیک شدن به درخت ممنوع، ارشادی بود نه مولوی؛ زیرا در بهشت صادر شده بود و بهشت جای تکلیف و امر و نهی مولوی نیست. در نهی ارشادی، صلاح حال شخص نهی شده مورد نظر است و نهی‏کننده می‏خواهد او را به سوی آنچه که مصلحتش در آن است ارشاد کند و نواهی و اوامری که این چنین باشند نه بر امتثالشان ثوابی مترتب می‏شود و نه بر مخالفتشان عقابی. دقیقا مانند امر و نهی‏هایی است که طرف مشورت ما به ما دارد و یا طبیب به بیمارش دارد که در آنها تنها رشد و مصلحت طرف مشورت مورد نظر است که در صورت مخالفت شخص با آنها، تنها به مفسده و ضررهایی که شخص آمر و ناهی در نظر داشت می‏رسد. [7]

 

2. حضرت آدم (ع) پیامبر بود و قرآن کریم ساحت پیامبران را منزّه و نفوس پاکشان را مبرّای از ارتکاب گناه و فسق می‏داند. برهان عقلی و آیات قرآن نیز مؤید این نظریه است. [8]

 

علامه طباطبائی، در گفتاری مبسوط به موضوع عصمت انبیا پرداخته و با دلایل نقلی و عقلی، آن را در جهات مختلف به اثبات رسانده است. [9] ، [10]

 

از طرفی این گفته مسیحیان، که آدم گناه کرد و گناه لازمه او شد، سخنی ناصواب است؛ زیرا خداوند، آدم  (ع) را بعد از خوردن از آن درخت و بیرون شدن از بهشت، برگزید و نظر رحمت به او کرد: «ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَیْهِ وَ هَدی [11] ». و نیز: «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحی م». [12]

 

بنابراین، این سخن که «هر خطایی که از انسان صادر می‏شود لازم لاینفک او است» توجیه صحیحی ندارد و با فرض ملازمه داشتن گناه با انسان، برای عفو و آمرزش، موضوعی باقی نمی‏ماند. در حالی که قرآن کریم به موضوع عفو و مغفرت فراوان پرداخته و کتاب مقدس نیز درباره آن ساکت نیست. [13] بنابراین، عقیده مسیحیت درباره گناه آدم و آثار آن، عقیده‏ای ناصواب و بدون پایه   است و موضوع عفو و آمرزش الاهی را برای قرون متمادی و نسبت به کثیری از انسان‏ها، انکار می‏کند.

 

با توجه به مطالب گذشته روشن می شود که سخنان امام خمینی (ره) در کتاب الطهارة که روایتی را در باب علیت وجوب وضوء نقل می کنند، منافاتی با قبول نداشتن گناه نخستین از نظر اسلام ندارد.

 

ایشان در باب وضو، مبحثی را با عنوان "حول حقیقة الطهارة المعتبرة فی الصلاة " مطرح کرده و در این مورد می فرمایند وضوء بر حضرت آدم و ذریه ایشان به طور مطلق واجب شده است، چه انسان مسبوق به حدث باشد و چه نباشد. [14] فایده این بحث در آن است که وقتی انسانی متولد می شود، قبل از آن که حدثی برای او رخ دهد آیا طاهر است یا خیر؟ حضرت امام می گویند این مولود جدید هم شامل حکم خداوند به وجوب وضو می شود، به خلاف غسل، که تا حدثِ موجبِ غسل عارض نشود، غسل هم واجب نمی شود. در این جا به روایتی استناد می کنند که علت وضو را بیان کرده است:

 

جماعتى از یهود نزد پیامبر خدا (ص) آمده و از آن حضرت سؤالاتى کردند و یکى از سؤالات این بود که: اى محمّد به چه سبب این چهار عضو را در وضو باید شست. در حالى که این اعضا پاکیزه‏ترین عضوهاست؟ (منظور از چهار عضو صورت و دو دست و سر و پاهاست که بترتیب مورد شستن و مسح قرار میگیرد).

 

پیامبر (ص) فرمود: هنگامى که شیطان آدم (ع) را وسوسه کرد حضرت آدم نزدیک آن درخت رفته و بآن درخت نگریست پس آبروى او برفت (شاید منظور این باشد که آب و رنگ او دگرگون شد چون خود را باخت)، سپس برخاست و بسوى آن درخت رفت و این نخستین گامى بود که به راه خطا برداشته شد، پس با دست، از میوه آن چید و خورد و زیورها و جامگان زرّین که بر تن داشت از بدنش پرید و آدم دست خود را بر فرق سرش نهاد و گریست. و هنگامى که خداوند عزّ و جلّ توبه او را پذیرفت، بر او و بر فرزندان و ذرّیه او پاک ساختن این اعضاء چهارگانه را واجب‏   گردانید.

 

پس خداوند بخاطر آنکه بآن درخت نگاه کرد او را امر به شستن صورت فرمود، و چون با دستها میوه را چیده بود، وى را به شستن دو دست تا آرنجها امر فرمود، و چون دست خود را بر مغز سر نهاده بود او را امر به مسح سرش کرد و بخاطر آنکه با دو پایش به راه خطا گام برداشته بود او را به مسح دو پایش امر فرمود. [15]

 

اگر کمی در متن روایت دقت کنیم خواهیم دید هیچ جای روایت حرفی از گناه حضرت آدم (ع) نبوده و علت وضو را به فعل حضرت آدم نسبت داده است. و این که این فعل به عنوان ترک اولی از حضرت آدم رخ داده مورد انکار اسلام نمی باشد، بلکه آنچه اسلام آن را قبول ندارد، گناه بودن این کار است که با دلایل عقلی و نقلی خلاف آن را ثابت کردیم. از طرفی، مجازات بر ترک اولی برای اولیای خدا امری عادی می باشد آنچنان که برای حضرت یونس و دیگر پیامبران این امر را مشاهده می کنیم، پس می توان گفت وجوب وضوء به خاطر ترک اولایی بوده که حضرت آدم (ع) انجام داده است. علاوه بر این، در روایات موجود، برای وضوء علت های دیگری هم ذکر شده [16] و تنها منحصر در این علت نیست، جدا از مصلحت و حکمت هایی دیگری که ما از آن آگاه نیستیم و بر ما پوشیده است.

 

 

[1]     Paul Helm, Faith and Understanding, Eerdmans Pulishingco. Edinburgh University Press, 1997, P. 153. ، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، 1382(صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی "ره")، ص22

[2]     رومیان، 5:19، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، ")،ص 23، (صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی .

[3]     سارو خاچیکی، اصول مسیحیت، چ دوم، انتشارات حیات ابدی، 1982 م، ص81، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، ص24، (صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی "ره").

[4]     جی لسلی دانستن، آیین پروتستان، ترجمه عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، چ 1 ، ص105-106، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1381، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، 1382 ص 23 ، (صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی "ره")

[5]     چارلز هورن، نجات شناسی، ترجمه سارو خاچیکی، چاپ 1، انتشارات آفتاب عدالت، تهران، 1361، ص11، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، ص 24، 1382(صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی "ره").

[6]     هنری تیسین، الهیات مسیحی، ترجمه: ط. میکائلیان، انتشارات حیات ابدی،ص180/182، به نقل از مجله علمی تخصصی معرفت 74،سال دوازدهم، شماره یازدهم، 1382 ص 24 ، (صاحب امتیاز: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی "ره").

[7]     محمدحسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ 5، مؤسسه اسماعیلیان، قم،  1371، ج 3، ص 293ـ 292 .

[8]     طباطبائی، محمدحسین المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ 5، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1371،ج 3، ص 293 .

[9]     ر.ک به: همان، ج 12، ص 139ـ 134 / محمدتقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، چاپ 7 ، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، جلد 1و 2، درس‏های 24، 25 و 26 .

[10]   در مورد بحث عصمت و خطای آدم (ع)  به پاسخ های زیر مراجعه کنید: 4438 (سایت: 4808) ، 203 (سایت: 1114) ، 112 (سایت: 998) ، 7568 (سایت: )، 129 (سایت: 1069) .

[11]     «سپس پروردگارش او را برگزید و بر او ببخشود و {وی را} هدایت کرد.» طه، 122.

[12] سپس آدم از پروردگارش کلماتی را دریافت نمود؛ و [خدا [بر او ببخشود؛آری، او(ست که)توبه‏پذیرمهربان ‏است.» بقره، 37

[13]     طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 393ـ 394، چاپ 5، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1371،

[14]    فإنّ ظاهرها(أی ظاهر الروایة) أنّ الوضوء فرض علىٰ آدم و علىٰ ذریّته مطلقاً؛ مسبوقاً بالحدث أو غیر مسبوق، فإنّ سبب وجوبه لیس مجرّد الأحداث المعروفة، بل لأنّ آدم (علیه السّلام) صدر منه العمل المعروف. امام خمینی(ره)، کتاب الطهارة (تقریرات)، ص 270‌، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‌، چاپ اول، تهران، 1428 ق،

[15] شیخ صدوق‏، من لا یحضره الفقیه، ج‏1، ص 55 و 56 و 57، جامعه مدرسین‏، قم، 1404ق.

[16]     و امام على بن موسى الرّضا علیهما السّلام در پاسخ نامه‏اى در جواب به پرسشهاى محمد بن سنان چنین نوشت: علّت وضو که بخاطر آن شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها بر بندگان واجب شده است همانا بپا خاستن در برابر خداى تعالى و روى نمودن بسوى او با اعضاى ظاهرى و ملاقات همراه با آن اعضاء با فرشتگان نویسنده اعمال است. پس صورت را براى بجا آوردن سجده و حالت خضوع و فروتنى مى‏شوید و دستها را میشوید تا از گناهان پاک و پاکیزه گردد و به این جانب و آن جانب برده بدانها حوائج را درخواست و مسألت نموده و مراتب خوف و ترس خود و اخلاص و از غیر بریدن را معمول دارد. سر و دو پایش را مسح میکشد زیرا آشکار و باز است و در تمام حالات خود همراه با آن دو روبرو مى‏شود، ولى آنچه از خضوع و اخلاص و انقطاع از غیر که در دستها و صورت است در آن دو نیست پس به مسح سر و پا اکتفا مى‏شود. شیخ صدوق‏، من لا یحضره الفقیه، ، ج‏1، ص 57، جامعه مدرسین‏، قم، 1404ق.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود