جستجوی پیشرفته
بازدید
18143
آخرین بروزرسانی: 1391/12/10
خلاصه پرسش
شاذ و معلل در مسائل حدیثی چه معنایی دارد؟
پرسش
شاذ و معلل در مسائل حدیثی چه معنایی دارد؟ مثال بزنید.
پاسخ اجمالی

الف. حدیث شاذّ؛ به روایتی گفته می‌شود که تنها دارای یک سند و راویان آن ثقه باشند، اما از جهت متن مخالف روایتی است که مشهور آن‌را نقل کرده‌اند. به روایت شاذ، نادر نیز می‌گویند.[1]
در فقه؛ عنوان شاذّ، در بسیارى موارد بر حدیثى اطلاق می‌شود که فقها به مفاد و محتوای آن عمل نکرده‌اند؛ هرچند صحیح و بدون معارض باشد.[2] و در صورت تعارض بین مفاد حدیث مشهور و حدیث شاذّ، حدیث مشهور مقدم مى‌شود.[3] اصطلاح شاذّ، از جمله اصطلاحاتی است که تا حدودی متداول است و از اقسام خبر واحد می‌باشد.[4]
مثال حدیث شاذّ: «لا وَ اللَّهِ مَا نَقَصَ‏ مِنْ‏ شَهْرِ رَمَضَانَ‏ قَطُّ»؛[5] به خدا قسم ماه رمضان هرگز دچار نقصان(29 روز) نمی‌شود. که فقها عمل به این خبر را صحیح ندانسته و آن را خبر شاذّ می‌دانند.[6]
ب. روایت معلّل، دارای دو اصطلاح است:
1. اصطلاح فقهای متأخّر: فقهای متأخّر معلل را به احادیثی اطلاق می‌کنند که دربرگیرنده علت و سبب حکم باشد. کتاب «علل الشرائع» شیخ صدوق از نمونه منابع روایی است که در آن علت جعل احکام تبیین شده است.[7]
2. اصطلاح محدّثان: محدثان به حدیثی معلل می‌گویند که در متن، یا در سند یک آفت پنهان و پیچیده‌ای داشته باشد، هر چند ‌که از ظاهر روایت سلامت و صحت آن استفاده ‌شود. معلل به این معنا از ریشه علت به معنای مرض گرفته شده است.[8] پس حدیث معلّل؛ اگرچه به حسب ظاهر، متن و سند آن بدون اشکال است، اما در واقع در متن یا سند دچار ضعف دقیق و ظریفى است که تنها افراد خُبره و صاحب نظر در فنّ حدیث متوجه اشکال آن مى‌شوند؛ مانند این‌که اضطراب در متن[9] دارد. حدیث معلّل بدین معنا اعتبار ندارد؛ از این‌رو، آن‌را از اقسام حدیث ضعیف برشمرده‌اند.[10]
این اصطلاح بیشتر در میان محدّثان اهل سنت رواج دارد، و بدین جهت آنان عدم علت(ایراد) را در معنای حدیث صحیح لحاظ کرده‌اند.[11]
 

[1]. نصیری، علی، حدیث شناسی، ج 2، ص 56، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، 1383ش.
[2]. صدر، سید حسن، نهایة الدرایة فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهائی، تحقیق: الغرباوی، ماجد، ص 222، نشر مشعر، قم، بی‌تا؛ جمعى از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودى، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 264، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، 1426ق.
[3]. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 264.
[4]. حدیث شناسی، ج 2، ص 56؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 264.
[5]. شیخ طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح: موسوی خرسان، حسن، ج 4، ص 169، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[6]. همان؛ و ر.ک: فاضل کاظمی، جواد بن سعد، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، ج 1، ص 336 و 337، انتشارات مرتضوی، تهران، 1389ق؛ بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق و مصحح: ایروانى، محمد تقى، مقرم، سید عبد الرزاق، ج 13، ص 275 – 278، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1405ق.
[7]. حدیث شناسی، ج 2، ص 70.
[8]. همان، ص 70 – 71.
[10]. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 274.
[11]. حدیث شناسی، ج 2، ص 71؛ برای نمونه ر.ک: ابن صلاح، عثمان بن عبد الرحمن، معرفة أنواع علوم الحدیث(مقدّمه ابن صلاح)، ص 89 – 93، دار الفکر، بیروت، 1406ق؛ سیوطی، جلال الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، محقق: فاریابی، أبو قتیبة نظر محمد، ج 1، ص 294 – 307، دار طیبة، ریاض، ‌بی‌تا.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود