جستجوی پیشرفته
بازدید
12142
آخرین بروزرسانی: 1392/06/25
خلاصه پرسش
آیا روایت مربوط به آداب قیام، رکوع و سجده در نماز صحیح است؟
پرسش
آیا حدیث ذیل صحیح است؟ محمد بن یعقوب، عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، و عن محمد ابن إسماعیل، عن الفضل بن شاذان، و عن محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد کلهم، عن حماد بن عیسى، عن حریز، عن زرارة، عن أبی جعفر(ع) قال: إذا قمت فی الصلاة فلا تلصق قدمک بالاخرى دع بینهما فصلاً إصبعاً أقل ذلک إلى شبر أکثره، و أسدل منکبیک، و أرسل یدیک، و لا تشبک أصابعک، و لیکونا على فخذیک قبالة رکبتیک، و لیکن نظرک إلى موضع سجودک، فاذا رکعت فصف فی رکوعک بین قدمیک تجعل بینهما قدر شبر، و تمکن راحتیک من رکبتیک، و تضع یدک الیمنى على رکبتک الیمنى قبل الیسرى، و بلع أطراف أصابعک عین الرکبة، و فرج أصابعک إذا وضعتها على رکبتیک فان وصلت أطراف أصابعک فی رکوعک إلى رکبتیک أجزأک ذلک، و أحب إلی أن تمکن کفیک من رکبتیک فتجعل أصابعک فی عین الرکبة وتفرج بینهما، و أقم صلبک و مد عنقک، و لیکن نظرک إلى بین قدمیک، فإذا أردت أن تسجد فارفع یدیک بالتکبیر و خر ساجداً و ابدأ بیدیک فضعهما على الأرض قبل رکبتیک تضعهما معاً و لا تفترش ذراعیک افتراش السبع ذراعیه، و لا تضعن ذراعیک على رکبتیک و فخذیک، و لکن تجنح بمرفقیک، و لا تلزق کفیک برکبتیک، و لکن تحرفهما عن ذلک شیئاً، و ابسطهما على الأرض بسطاً، و اقبضهما إلیک قبضاً، و إن کان تحتهما ثوب فلا یضرک، و إن أفضیت بهما إلى الأرض فهو أفضل، و لا تفرجن بین أصابعک فی سجودک، و لکن ضمهن جمیعاً قال: و إذا قعدت فی تشهدک فألصق رکبتیک بالأرض و فرج بینهما شیئاً، و لیکن ظاهر قدمک الیسرى و ألیتاک على الأرض، و أطراف إبهامک الیمنى على الأرض، و إیاک و القعود على قدمیک فتتأذى بذلک، و لا تکون قاعداً على الأرض فیکون إنما قعد بعضک على بعض فلا تصبر للتشهد و الدعاء. و رواه الشیخ بإسناده عن محمد بن یعقوب، مثله.
پاسخ اجمالی
با توجه به راویان این حدیث؛ می‌توان آن‌را معتبر و صحیح دانست. برای دیدن گزارشی از راویان؛ به پاسخ تفصیلی مراجعه شود.
پاسخ تفصیلی
بررسی سندی روایت مذکور که درباره آداب ظاهری نماز است، و کلینی آن‌را در «الکافی» آورده، به شرح زیر است:
«عَلِيٌّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: إِذَا قُمْتَ فِي الصَّلَاةِ فَلَا تُلْصِقْ قَدَمَكَ بِالْأُخْرَى‏ ...».[1]
ترجمه حدیث:
امام باقر(ع) به زراره فرمود: «در حال قيام، پايت را به هم مچسبان، بلكه حداقل سه بند انگشت و حداكثر يک وجب ميان دو قدم فاصله بينداز. شانه‌هايت را فرو انداز و دست‌ها را به طور آزاد رها كن. مشت را گره مكن. دو كف دست را روى ران و بالاى زانو قرار بده و به محل سجده‌ات نگاه كن.
در حال ركوع، پاهايت را در یک خط قرار ده و ميان دو پا يک وجب فاصله بگذار، دو كف دست را بر روى زانوها گذاشته؛ و موقع ركوع دست راست خود را قبل از دست چپ بر روى زانو بگذار و انگشتان دست را باز كن و زانو را در مشت بگير.
به هنگام ركوع، موقعى كه انگشت دست‌ها به سر زانو برسد، حداقل ركوع، حاصل می‌شود، اما دوست دارم كف دست‌ها را بر روى زانو استوار كنى و انگشت‌ها را از هم باز كنى. و نيز، پشت خود را قوز مكن و گردن خود را صاف و كشيده نگهدار. و چشم خود را روى پاهايت بينداز.
به هنگام سجده، با گفتن اللَّه اكبر، دست ها را بلند كن و بعد از اللَّه اكبر خود را به خاک بينداز: ابتدا دست‌ها را با هم بر زمين بگذار و بعد از آن زانوها را. در حال سجده، ساعد خود را همانند درندگان بر زمين فرش مكن، بر روى زانوها نيز، مگذار و نه روى ران‌ها، بلكه همانند مرغى كه می‌خواهد پرواز كند، بازوها را از بدنت جدا نگهدار. دست‌ها را در كنار زانوها بر زمين مگذار و نه در كنار صورتت، بلكه حد وسط و برابر شانه‌هايت بر زمين بگذار، آن‌جا كه از خط مستقيم زانوها به خارج منحرف باشد. به هنگام سجده دوم، دست‌ها را به طرف زمين دراز كن و چون برخاستى، آرام به سوى خود جمع كن.
اگر به هنگام سجده، دست‌ها را بر روى فرش بگذارى، مانعى ندارد ولى بهتر آن است كه دست‌ها را نيز بر خاک بنهى. در حال سجده، انگشت‌ها را باز مكن، بلكه به هم بچسبان. در حال تشهد، هر دو زانو را به زمين بچسبان و تا حدى ميان هر دو زانو فاصله بينداز: به اين صورت كه پشت پاى چپ روى زمين باشد و پشت پاى‏ راست، روى كف پاى چپ قرار بگيرد. باسن بايد روى زمين باشد و انگشت بزرگ پاى راست بر روى زمين استوار بماند. مبادا بر روى پاهايت بنشينى كه هم در فشار و آزار باشى و هم بر روى زمين ننشسته باشى، بلكه ران‌ها بر روى ساق‌ها و باسن بر روى قدم‌ها نشسته باشد، و در نتيجه آمادگى تشهد و دعاى كافى را از دست بدهى».
سند این روایت دارای پیچیدگی است به طوری که سه سند با هم ادغام شده است که به تفکیک نوشته می‌شود:
سند اول: محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن ابیه عن حماد بن عیسی عن حریز عن زراره عن ابی جعفر(ع) قال: ...
سند دوم: محمد بن یعقوب  عن محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان عن حماد بن عيسى عن حريز عن زرارة عن أبي جعفر(ع) قال: ....‏
سند سوم: محمد بن یعقوب عن محمد بن يحيى عن أحمد بن محمد عن حماد بن عيسى عن حريز عن زرارة عن أبی جعفر(ع) قال: ...
ابتدا راویان واقع شده در سندها بررسی و سپس حکم نهایی درباره هر سند بیان می‌شود:
1. علی بن ابراهیم به هاشم قمی: نجاشی وی را انسان مورد اعتماد و ثقه در حدیث می‌شناسد و می‌گوید: وی کتاب‌هایی هم تألیف کرده است.[2]
2. پدر علی بن ابراهیم؛ یعنی ابراهیم بن هاشم: وی از محدثین بزرگی است که احادیث زیادی در منابع حدیثی از او بر جا مانده است. اشخاصی مانند علامه حلی[3] و علامه محسن امین[4] وی را از ثقات و بزرگان حدیث دانسته‌اند.
3. حماد بن عیسی: مشهور به «غریق جحفه» از اصحاب امام موسی بن جعفر(ع) است که ثقه و مورد اعتماد و داری کتاب است.[5]
4. محمد بن اسماعیل بندقی نیشابوری: درباره وی مطلبی وجود ندارد و مدح یا ذمی وارد نشده است، تنها شیخ طوسی ایشان را جزو محدّثینی آورده که به طور مستقیم از ائمه اطهار(ع) حدیث نقل نکرده‌اند.[6] اما با توجه به کثرت نقل شیخ کلینی از او که در کتب اربعه به حدود هشتصد و هشت روایت می‌رسد، حکم به ثقه بودنش دور از ذهن نیست.
5. فضل بن شاذان: وی در میان اصحاب ما بزرگ‌تر از آن است که وصف شود. نجاشی درباره او می‌گوید: «پدر وی از اصحاب یونس بود، او از امام جواد(ع) و گفته شده از امام رضا(ع) روایت کرده است. وی ثقه و از فقها و متکلمین اصحاب ما است که دارای جلالت و شأن است و مشهورتر از آن‌که بخواهیم او را وصف کنیم».[7]
6. محمد بن یحیی العطار: نجاشی از او به عنان شیخ و بزرگ اصحاب امامیه در زمان خودش یاد می‌کند که ثقه و مورد اعتماد است.[8]
7. احمد بن محمد بن عیسی: وی از کسانی است که امام رضا(ع) را ملاقات کرده و از امام جواد و امام هادی(ع) روایت نقل می‌کند. او از عده زیادی از شاگردان مکتب اهل بیت(ع) اخذ روایت کرده است و عده زیادی نیز از او اخذ حدیث داشته‌اند به حدی که روایات او در کتب اربعه، به حدود 2300 مورد می‌رسد.[9] بنابر این، او از بزرگان محدثین است.
8. حریز بن عبدالله سجستانی: وی اصالتاً کوفی است که در سیستان کنونی سکنا گزید. او کثیر الروایة بوده (زیاد روایت نقل کرده) و مورد اعتماد است.[10]
9. زراره:  وی از بزرگان اصحاب ائمه(ع) بوده است که دارای جایگاهی بسیار رفیع در بین محدثین و راویان است.[11]
با توجه به راویانی که اعتبار و وثاقت آنان گفته شد؛ هر سند به تنهایی مورد بررسی قرار می‌گیرد:
سند اول: سند معتبری است، اگر چه توثیق ابراهیم بن هاشم توسط علامه حلی نظر اجتهادی ایشان است.
سند دوم: معتبر است، اگر چه درباره محمد بن اسماعیل، توثیق خاصی نرسیده است.
سند سوم: این سند از بیشترین درجه اعتبار برخوردار است و تمام افراد موجود از اجلاء و بزرگان محدثین‌اند.
بنابراین؛ حدیث مورد نظر از جهت سندی و متنی صحیح و معتبر است.
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 3، ص 334، دارالکتب الاسلامیه،تهران،1407ق.
[2]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 260، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال، ص 4، دار الذخائر، قم، 1411ق.
[4]. امین عاملی، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 2، ص 234، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، 1406ق.
[5]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأبواب(رجال طوسی)، محقق و مصحح: قیومی اصفهانی، جواد، ص 334، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ سوم، 1427ق.
[6]. همان، ص 440.
[7]. فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 360.
[8]. همان، ص 353.
[9]. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات ‏الفقهاء، ج ‏3، ص 100، مؤسسه امام صادق(ع)، قم، 1418ق.
[10]. شیخ طوسی، الفهرست، محقق و مصحح: آل بحر العلوم، سید محمد صادق، ص 162، المکتبة المرتضویه، نجف، چاپ اول، بی‌تا.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...