اصطلاح «باب الحوائج»، از دو کلمه‌ی «باب» به معنای «مدخل»[1] و محل ورود و راه ورودى مکان‌ها است‏. کلمه‌ی «حوائج» از ریشه‌ی «حوج» به معنای چیزی است که انسان به آن نیاز دارد.[2] در نتیجه هر چیزی که می‌تواند در برآوردن احتیاجات انسان نقش داشته باشد، می‌تواند «باب الحوائج» باشد.

امام صادق‌(ع) در همین زمینه می‌فرماید:

«برآمدن حاجت‌‌ها به دست خدا است، و پس از خدا، بندگان هستند که نیازمندی‌‌ها به دستشان برآورده می‌شود».[3]

در همین راستا، همه‌ی پیامبران و  ائمه(ع) که می‌توانند در برآورده شدن خواسته‌های دنیوى، اخروى، مادی و معنوی انسان نقش داشته باشند، می‌توانند «باب الحوائج» باشند.

از این‌رو، و در نگاه معنوی به هر فردی که بتوان با پناه‌بردن به او نیازهای معنوی و مادی خود را برآورده سازیم، باب الحوائج ما است. و به همین دلیل، گویندگان و نویسندگان مختلف، بسیاری از پیشوایان و شهدای اهل‌بیت؛ مانند امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع)،[4] علی اصغر(ع)[5] و دیگر شهدای کربلا[6] را با این لقب می‌خوانند؛ اما در منابع کهن این اصطلاح تنها برای امام کاظم(ع) مورد استفاده قرار گرفته است.[7]

[1]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج 1، ص 314، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1414ق.‌

[2]. زمخشری، محمد بن عمر، اساس البلاغه، ص 146، بیروت، دار الصادر، چاپ اول، 1979م.

[3]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 365، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404ق.

[4]. محدّثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص 293، قم، نشر معروف‏، چاپ دوم، 1417ق.

[5]. همان، ص 322.

[6]. زامل عصامى، خلیل، موسوعة عاشوراء، ص 107، بیروت، دار الرسول الأکرم‏، چاپ اول، 1418ق.

[7]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 324، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 48، ص 7، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.