جستجوی پیشرفته
بازدید
11606
آخرین بروزرسانی: 1399/11/26
خلاصه پرسش
آیا قیمت فروش محصولات و کالا را شارع مشخص می‌کند؟
پرسش
آیا قیمت فروش محصولات تولیدی و یا تجاری را، شارع مشخص می‌کند، یا بازار عرضه و تقاضا؟ آیا خرید و فروش کالا با قیمت بالاتر از قیمت متعارف که مورد توافق طرفین عقد باشد، اشکال شرعی دارد؟
پاسخ اجمالی

در نظام اقتصادى اسلام، تعیین قیمت در بازار، بر اساس عرضه و تقاضا است، ولى این بازار از سوى قوانین ثابت شرعى و متغیر حکومتى، محدود و توسط دولت نظارت می‌شود. البته اگر دولت در مواردى تشخیص دهد که تعیین قیمت خاص، تأمین کننده‌ی مصالح اسلام و مسلمانان است، می‌‏تواند اقدام به قیمت‌گذارى نماید.

پاسخ تفصیلی

یکى از مبانى اقتصادى اسلام، "آزادى اقتصادى" است. از دیدگاه اسلام، هر فرد می‌تواند در انواع فعالیت‌هاى اقتصادى، به شرط رعایت حدود و مقرّرات اسلامى، وارد شود. بنابر این، هر چند اصل اولى در زمینه‌ی فعالیت اقتصادى از دیدگاه اسلام، آزادى است، ولى این آزادى، براى رسیدن بشر به سعادت و کمال واقعى، محدود به حدود الهى شده است. و این امر کاملاً منطقى و عقلانى است؛ زیرا آدمى در پرتو آزادى به رشد مطلوب خود دست می‌‏یابد و می‌تواند استعدادهاى خود را، چنان‌که باید، به ظهور برساند. به دلیل ناتوانى بشر در تشخیص مصالح واقعى خود و آزمندى و طمع او که باعث می‌‏شود تنها به نتیجه‌ی سریع کار خود بیندیشد و از اثر آینده‌ی آن غفلت کند، اگر آزادى او به وسیله‏‌ی هدایت‌هاى الهى و ضوابط شرعى جهت داده نشود، نتیجه‌‏اى جز نابودى امکانات سعادت واقعى و تلاش براى سلطه بر دیگران، و بی‌‏توجهى هر چه بیشتر از معنویات، نخواهد داشت. از این‌رو، اسلام، نه مانند سوسیالیسم به کلى با آزادى اقتصادى مخالفت می‌کند و آن‌را مضرّ به حال جامعه می‌داند و نه مانند سرمایه‌دارى با طرح آزادى بدون قید و شرط، زمینه‌ی فساد و تباهى آدمى را فراهم کرده است، بلکه به تعبیر شهید صدر راهى میانه را پیموده که آزادى را تصفیه می‌‏کند و آن‌را صیقل می‌‏زند و از آن وسیله‏‌اى براى صلاح و خیر انسانیت می‌‏سازد.[1]

در اقتصاد سرمایه‌‏دارى، قیمت در بازار بر اساس نیروهاى عرضه و تقاضا تعیین می‌‏گردد. به اعتقاد اقتصاددانان سرمایه‌‏دارى اگر انسان‌‏ها به صورت کاملاً آزاد و بدون دخالت و نظارت هیچ‌گونه عامل خارجى، حتى دولت، به داد و ستد بپردازند، برآیند نیروهاى عرضه و تقاضاى موجود در این بازار، قیمتى را مشخص می‌‏کند که مطلوبیت متقاضى و سود عرضه کننده را به حداکثر می‌‏رساند. و چون حداکثر بهره‌‏مندى هدف سرمایه‌دارى است، همین قیمت تأمین کننده‌ی هدف و مطلوب معرفى می‌‏شود.

در نظام اقتصادى اسلام، تعیین قیمت در بازار، هر چند بر اساس نیروهاى عرضه و تقاضا است، ولى این بازار از سوى قوانین ثابت شرعى و متغیر حکومتى محدود و توسط دولت نظارت می‌‏شود. البته اگر دولت در مواردى تشخیص دهد که تعیین قیمت خاص، تأمین کننده‌ی مصالح اسلام و مسلمانان است، می‌‏تواند اقدام به قیمت‌گذارى نماید.

مطلوبیت قیمت نیز تابع میزان هماهنگى آن با مصالح اسلام و مسلمانان و قوانین خواهد بود. بنابر این، بالا رفتن قیمت در اثر احتکار یا کاهش آن در اثر افزایش بی‌‏رویه واردات، که به تولید داخلى ضربه زند، هیچ‌یک مطلوب نیست.[2]

این نظریه که در شرایط خاص، حاکم شرع می‌تواند قیمت‌گذاری کند مورد تأیید بسیاری از فقها، مثل: شیخ مفید در مقنعه،[3] شهید اول در لمعه و شهید ثانی در شرح لمعه،[4] امام خمینی در تحریر الوسیله،[5] آیت الله سید مصطفی خمینی در شرح تحریر الوسیله،[6] و آیت الله گلپایگانی در شرح وسیلة النجاة[7] است.[8]

اما پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به قسمت دوم سؤال چنین می باشد:

در فرض مزبور جواب منفی است.   لینک به سایت استفتائات


[1]. هادوی تهرانی، مهدی، مکتب و نظام اقتصادی اسلام، ص 140- 141، قم، خانه خرد، چاپ دوم، 1383ش؛ صدر، سید محمد باقر، اقتصادنا، ص 298.

[2]. همان، ص 207.

[3]. مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى‏، المقنعه، ص 616، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.‏

[4]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شارح: کلانتر، سید محمد،‌ ج 3، ص 299، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410ق.

[5]. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 502، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.

[6]. خمینی، سید مصطفی، مستند تحریر الوسیلة، ج 1، ص 483، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، تهران، چاپ اول، 1418ق.

[7]. اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه: موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا، ‌ج 2، ص 17، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول، 1393ق.

[8]. گفتنی است که این یک بحث علمی است و طبیعی است که اندیشمندانی نظرات دیگری داشته باشند. بر این اساس عده‌ای از فقها معتقدند که هیچ‌کس حتی امام معصوم مجاز نیست قیمت‌گذاری کند و مردم در قیمت‌گذاری آزادند؛ از جمله‌ی آنها شیخ طوسی در کتاب المبسوط، ج 2، ص 195، فصل فی حکم التسعیر؛ ابن ادریس حلی در السرائر، ج 2، ص 239؛ علامه حلی در التذکرة، ج 1، ص 585؛ شیخ انصاری در المکاسب، ج 4، ص 373(چاپ جدید) و حضرت آیت الله بهجت می‌باشند.

آیت الله بهجت در جامع المسائل می‌گوید: «محتکر (توسط حکومت) امر به فروش می‌شود، ولی کسی برای او قیمت‌گذاری نمی‌کند و اگر گرانفروشی کند (که موجب ضرر رساندن به دیگران است) امر به پائین آوردن قیمت می‌شود تا جایی که ضرر رساندن به دیگران صدق نکند. (در گرانفروشی) بدون این‌که برای او قیمت‌گذاری کنند. چون باید از ضرر کردن طرفین جلوگیری نمود». جامع المسائل، ج 2، ص 472.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود