جستجوی پیشرفته
بازدید
1584
آخرین بروزرسانی: 1401/09/14
خلاصه پرسش
قاعده فلسفی «کلّ ذی ماهیّة معلول»، به چه معنا است؟
پرسش
قاعده «کلّ ذی ماهیه معلولٌ» را توضیح دهید؟
پاسخ اجمالی

یکی از موضوعات فلسفی که بهمنیار آن‌را در مباحث حرکت کتاب التحصیل به مناسبتی مطرح کرده، قاعده «کلّ ذی ماهیة معلولٌ» است، ولی چون ایشان در مقام بیان این قاعده نبود، برای اثباتش استدلالی نیاورد.

وی می‌گوید: «ذلک أنّه ثبت للحوادث ماهیّات ثمّ یثبتون أنّ کلّ ذی ماهیة معلول، ثم یثبتون واجب الوجود بذاته».[1]

این برای آن است که ثابت شده برای چیزهای حادث ماهیاتی است، و پس از آن ثابت می‌کنند که هر ماهیتی معلول علتی است، و در نتیجه واجب الوجود به ذاته را ثابت می‌کنند.

‏حکیم هیدجی، صاحب تعلیقه بر شرح منظومه سبزواری، تعدادی از قواعد کلی فلسفه را در رساله کوچکی گرد آورده و در آن به بحث از این قاعده پرداخته است.

وی با این‌که در رساله خود تنها به ذکر نام قواعد اکتفا کرده و در مقام بحث از آنها برنیامده؛ اما در مورد این قاعده به ذکر نام بسنده نکرده و جهت اثبات آن برهان اقامه کرده است.

خلاصه برهانی که حکیم هیدجی برای اثبات این قاعده اقامه کرده، این است که کلمه‌ی موجود همیشه در دو مورد کاربرد دارد:

  1. ‏مورد اول زمانی که با اضافه و در نظر داشتن شیء دیگری مورد استفاده قرار ‌گرفته که گوینده در صدد اثبات وجود و یا عدم وجود آن شیء دیگر می‌باشد ، مانند این‌که گفته ‌شود: «‏الف» ‏موجود است، یا مثلا «‏ب» موجود است.
  2. ‏مورد دوم در ارتباط با معنای وجود فی نفسه و بدون اضافه به هیچ‌ چیز دیگر است، مانند این‌که گفته شود: «‏موجود» ‏و مقصود از آن، موجود بحت و صرف هستی بوده و هیچ‌گونه اضافه‌ای به غیر هستی که همان معنای موجود است، نداشته باشد.

‏با توجه به این مقدمه، به روشنی مشخص می‌شود که مفهوم موجود بماهو موجود، با مفهوم «‏الف» یا ‏«ب» ‏دو مفهوم‌ جداگانه‌اند، و مفهوم موجود به هیچ وجه نه عین مفهوم «الف» ‏یا «ب» می‌باشد و نه جزئی از آنها. و هنگامی که مفهوم موجود عین و یا جزء مفهوم «الف» و یا «ب» نیست؛ نتیجه‌اش آن خواهد شد که «‏الف» ‏یا «‏ب» ‏در حد ذات، موجود نیستند و چیزی که در حد ذات خود موجود نباشد، موجود بودن آن عرضی و خارج از ذات است.

اکنون اگر این نتیجه را صغرا قرار دهیم، و مقدمه‌ی دیگری را به عنوان کبرا بر آن بیفزاییم، و بگوییم موجود بودن هر شیء ذو ماهیت، عرضی است، و هر موجود عرضی معلّل به غیر است؛ نتیجه این می‌شود که هر شیء دارای ماهیت، معلّل به غیر خواهد بود. و این همان قاعده کلی است که می‌گوید: «کلّ ذی ماهیة معلولٌ».[2]  


[1]. ر. ک: بهمنیار، التحصیل، ص 450، تهران، چاپ دانشگاه تهران.

[2]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 1، ص 271- 273، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365ش. 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود