‏به طور کلی حیوانات حرام‌گوشت بر چند قسم‌اند:

1. حیوانات دریایی: از میان حیوانات دریایی فقط ماهی دارای فلس(پولک) حلال بوده و سایر ماهیان و حیوانات دریایی حرام‌گوشت‌اند.[1]
2. حیوانات خشکی دو قسم‌اند: اهلی و وحشی.

حیوانات اهلی

در میان حیوانات اهلی، خوردن گوشت تمام گو‌نه‌‌های گوسفند، گاو و شتر حلال است؛ اما خوردن گوشت اسب و استر(قاطر) و الاغ مکروه است که کراهت گوشت اسب از بقیه کمتر است، ولی خوردن گوشت سایر حیوانات اهلی مثل سگ و گربه حرام است.

حیوانات وحشی

 از میان آنها آهو، گاو، بز کوهی، الاغ وحشی و گَوَزن حلال است، و خوردن گوشت حیوانات درنده حرام است. و آن حیوانی است که خوی درندگی دارد و دارای ناخن و دندان نیش قوی است؛ مثل شیر، پلنگ، یوز پلنگ، گرگ، و یا نیش ضعیف دارد؛ مثل روباه، کفتار، شغال، و همچنین خرگوش -اگر چه از درندگان نیست- ولی حرام است. همین‌طور همۀ حشرات و خزندگان؛ مثل مار، موش، سوسمار، قورباغه، خارپشت، سوسک، قاب بالان، کک، شپش و ... که قابل شمارش نیست. و نیز حیواناتی که مسخ شدند؛ مثل فیل، میمون، خرس و ... .[2] و دلیل بر اینها روایتی است که از پیامبر(ص) نقل شده است.[3]

3. پرندگان: پرندگان حلال‌گوشت، دو علامت دارند و غیر از آن، تمام اقسام پرندگان، حرام گوشت‌‌اند.

3-1. پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال می‌زنند و کمتر بال خود را باز کرده و صاف نگه‌می‌دارند حلال گوشت هستند؛ اما پرندگانی که در هنگام پرواز بیشتر بال خود باز کرده و صاف نگه‌می‌دارند و کمتر بال می‌زنند(کمتر بال خود را حرکت می‌دهند) حرام گوشت‌اند.

3-2. پرندگانی که چینه‌‏دان یا سنگ‌دان یا خار پشت پا داشته باشند حلال‌‌گوشت‌اند.

 گفتنی است پرندگانی؛ مانند شاهین و عقاب و باز که چنگال دارند حرام گوشت هستند.[4]

4. حشرات: تمام اقسام حشرات حرام گوشت‌‌اند.[5] البته، اگر ملخ را با دست یا به وسیله دیگرى زنده بگیرند، بعد از جان دادن، خوردن آن حلال است‏.[6]

حیوانات حلال‌گوشت نیز در چند صورت خوردن گوشت آنها حرام می‌شود:

1. در صورت نجاست‌خوار شدن: حیوانی که از مدفوع و نجاست انسان تغذیه کند خوردن گوشت آن حرام است.[7] اما خوردن غیر مدفوع انسان و نجاسات دیگر سبب حرام شدن گوشت آن حیوانات نمی‌شود.[8]

صدق نجاست‌خوار بودن به این است که تغذیه آن حیوان فقط از راه خوردن نجاسات باشد و تغذیه دیگری نداشته باشد.[9]

(تذکر: حیوانی که به واسطه نجاست‌خواری حرام‌گوشت شده باشد، بعد از استبراء[10] گوشتش حلال می‌شود.[11]).

2. در صورتی که انسان با آن حیوان نزدیکی کرده باشد.[12] امام علی(ع) در روایتی می‌فرماید: خوردن گوشت و شیر حیوانی که انسان با آن وطی کرده حرام است.[13]
3. حیوانی که از شیر خوک نوشیده باشد و با نوشیدن آن شیر، گوشت و استخوان در آن پدید آمده و رشد نماید.[14]

[1]. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 2، ص 137، کتاب الاطعمة و الاشربة، مسئله 2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1404ق/ 1363ش؛ محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج 2، ص 251، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم، 1418ق؛ محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق، مصحح، بقال، عبد الحسین محمد علی، ‌ج 3، ص 169، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408ق.

[2]. تحریر الوسیلة، ص 138، مسئله 5.

[3]. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق، مصحح، قوچانی، عباس، آخوندی، علی، ‌ج 36، ص 294، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق.

[4]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 594، احکام خوردنیها و آشامیدنیها، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 2، ص 139، مسئله 8.

[5]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 603.

[6]. همان، ص 593، مسئله 2622.

[7]. تحریر الوسیلة، ج 2، ص 140، مسئله 15.

[8]. جواهرالکلام، ج 36، ص 271.

[9]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 24، ص 160، باب 24 از ابواب اطعمه و اشربه محرمه، حدیث 2، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.

[10]. یعنى تا مدّتى حیوان را از خوردن نجاست باز دارند و به آن غذاى پاک بدهند به نحوى که دیگر نگویند نجاست‌خوار است. و بنابر احتیاط واجب شتر را چهل روز، گاو را سى روز و بهتر است چهل روز، گوسفند را ده روز و بهتر است چهارده روز، مرغابى را پنج روز و بهتر است هفت روز، مرغ خانگى را سه روز و ماهى را یک شبانه روز استبراء کنند؛ توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی، ج ‌2، ص 603.

[11]. همان، ج ‏2، ص 568، مسئله 2583.

[12]. همان، ج ‏2، ص 601، مسئله 2632.

[13]. وسائل الشیعة، ج 24، ص 170، ح 3.

[14]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 69، مسئله 86.