جستجوی پیشرفته
بازدید
9211
آخرین بروزرسانی: 1397/01/08
خلاصه پرسش
آیا امام علی(ع) فرمان به کشتار بردگان فراری داد؟!
پرسش
با سلام؛ آیا علی بن ابی‌طالب دستور کشتار بردگان بی‌گناه را داد، و فرمود: هر برده‌‌ای که به پیش صاحبش باز نگردد خونش هدر است؛ (یعنی مالک می‌تواند برده را به قتل برساند)؟
پاسخ اجمالی
در منابع تاریخی و حدیثی گزارشی از چنین فرمانی نیافتیم، ولی با توجه به وجود قانونی در اسلام که در شرایطی حکم به کشتن بردگان فراری می‌دهد، باید گفت:
در زمان ظهور و بروز اسلام، مسئله برده‌داری به عنوان یک واقعیت در تمام جوامع وجود داشته و اسلام نیز نمی‌توانست در زمانی اندک آن را ریشه‌کن کند. با این وجود در این دین مقدس، قوانینی وضع شد تا هم منافع بردگان و هم منافع صاحبان آنها تأمین شود و این موضوع در راستای حفظ مصالح جامعه بود.[1] هر چند در ادامه، سیاست اسلام این بود‌ تا به تدریج، بردگان از بردگی درآیند و نظام برده‌داری از جامعه برچیده شود.[2]
در همین راستا، اسلام با آن‌که آزادی بردگان را به عنوان عبادتی بزرگ توصیه کرده و در مواردی، آزادی آنان را به عنوان کفاره‌ای برای گناهان و انجام ندادن برخی عبادات قلمداد می‌کند، اما از سوی دیگر فرار بردگان را نیز نمی‌پذیرد و حکم به وجوب بازگشت آنان می‌دهد. با توجه به شرایط آن روز می‌توان به این نتیجه رسید که در صورت فقدان این قانون و فرار دسته جمعی بردگان، هرج و مرج اقتصادی و به دنبال آن هرج و مرج اجتماعی بر جامعه حاکم می‌شد. با توجه به این واقعیت، در روایتی از امام صادق(ع) چنین می‌خوانیم:
اگر برده‌ای از دست صاحبش فرار کرده و سپس دزدى کند، دستش قطع نمى‌شود؛ زیرا حکم برده فراری، حکم فرد مرتد است، بلکه او را تشویق می‌کنند تا نزد صاحبش بازگردد که در صورت استنکاف، دستش را قطع کرده و سپس او را می‌کشند.[3]
این حدیث در منابع اصلی روایی شیعه نقل شده و دانشمندان علوم دینی سند آن‌را صحیح دانسته‌اند.[4]
بر اساس این روایت، فقها برده فراری را در حکم مرتد شمرده‌اند که اگر نزد صاحبش بازگردد، این‌ بازگشت به منزله توبه بوده و او مورد بخشش قرار می‌گیرد، ولی اگر از بازگشت به سوی مالکش سر باز زد، باید کشته شود.[5]
در ارتباط با این روایت می‌توان گفت:
1. حکم قتل، تنها زمانی قابل اجرا است که در صورت دستگیری بَرده و تحویل به مالک، باز هم او از برده بودن سر باز زده و شواهد و قرائن حاکی از آن باشد که به محض آزادی مجدداً پا به فرار خواهد گذاشت.
2. جهت جلوگیری از هرج و مرج، خود مالک حق ندارد خود اقدام به کشتن برده نماید، بلکه این مسئله با رجوع به مَحکمه و دادگاه، قابل پیگیری است.
3. از آن‌جا که بردگان از خود مالی نداشتند، طبیعی بود که بسیاری از آنان بعد از فرار برای زنده ماندن دست به سرقت زده و مشکلی دیگر را نیز ایجاد کنند که در این روایت نیز بدان اشاره شده است.
4. از طرفی بر اساس قوانین اسلامی، اگر صاحب برده‌ای، حقوق قانونی برده خود(مانند تأمین غذا، محل سکونت و ...) را مراعات نکند، آن برده می‌تواند به جای فرار، به محاکم قضایی مراجعه کرده و صاحبش را ملزم به اجرای حقوقش نماید.
5. با تمام آنچه گفته شد، با مراجعه به منابع تاریخی، به گزارشی برخورد نکردیم که دادگاهی اسلامی حکم به قتل برده فراری داده باشد؛ از این موضوع به این نتیجه می‌رسیم که قانون بالا بیشتر جنبه تهدید داشته تا بردگان از فرار منصرف شده و نظام اقتصادی و اجتماعی را دچار بحران غیر قابل کنترل نکنند.
 

[1]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه‌های‌ زیر در همین سایت مراجعه نمایید:
 513 ( اسلام و برده داری )  و  5115 ( برده داری در این عصر ).
[3]. «الْعَبْدُ إِذَا أَبَقَ مِنْ مَوَالِیهِ ثُمَّ سَرَقَ لَمْ یقْطَعْ وَ هُوَ آبِقٌ لِأَنَّهُ مُرْتَدٌّ عَنِ الْإِسْلَامِ وَ لَکِنْ یدْعَى إِلَى الرُّجُوعِ إِلَى مَوَالِیهِ وَ الدُّخُولِ فِی الْإِسْلَامِ فَإِنْ أَبَى أَنْ یرْجِعَ إِلَى مَوَالِیهِ قُطِعَتْ یدُهُ بِالسَّرِقَةِ ثُمَّ قُتِلَ وَ الْمُرْتَدُّ إِذَا سَرَقَ بِمَنْزِلَتِهِ»؛ کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‌7، ص 259، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق؛ شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج ‌3، ص 147، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 1413ق.
[4]. مجلسى، محمد تقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ‌8، ص 432، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
[5]. شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، المقنع، ص 449، قم، مؤسسه امام هادى (ع)، اول، 1415ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود