«قدر» معانی متعددی دارد؛ مانند:1. قدرت،2. تقدير و اندازه‌گيرى،[1] 3. تنگ‌گرفتن،[2] 4. آنچه را که خداوند برای بندگان در نظر گرفته و معین و حتمی نموده،[3] 5. مساوی بودن یک چیز با چیز دیگر بدون کم و زیاد بودن،[4] 6. بیان مقدار و کمیت یک چیز، چه در محسوس و چه در غیر محسوس؛ مثل عظمت و بزرگی یک چیز.[5]

شب قدر كدام شب است؟

عالمان و دانشمندان مسلمان در اين‌كه چه شبی از شب‌های ماه رمضان، شب قدر است اختلاف دیدگاه دارند.[6] آنچه موافق با سنت پیامبر اسلام(ص) و روایات امامان معصوم(‏ع) و گفتار دانشمندان و مفسران بزرگ اسلامی است، این است که شب قدر در دهه‌ی آخر ماه رمضان قرار دارد.[7] و بر اساس نقل، یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم، و بیست و سوم است.[8] در بین این سه شب نیز شب بیست و سوم احتمالش بیشتر است.[9]

امام صادق‌(ع) فرمود: شب نوزدهم شب تقدیر است و شب بیست و یکم شب بستن و تعیین و اِحکام، است و شب بیست و سوم شب حتمی شدن و امضای آن است.[10]

عده‌ای نیز می‌گویند شب اوّل ماه رمضان، شب قدر است.[11] برخی دیگر هم برآنند که شب هفدهم ماه رمضان است.[12]

فضایل شب قدر

1. شب قدر، شب نازل شدن دفعی و یک‌جای قرآن در بیت المعمور است که به طور تدریجی طی 23 سال بر قلب نازنین پیامبر گرامی اسلام(ص) نازل شده است.[13]
2. عبادت و کارهای نیک، در آن شب، بهتر است از عبادت و کاهای نیک در هزار ماه که دارای شب قدر نباشد.[14]
3. شب نزول و پایین آمدن فرشتگان خداوند خصوصاً بزرگ‌ترین فرشته[15] خداوند، به زمین است.[16]
4. شب تقدیر و سرنوشت یک سال انسان است. خداى تعالى در آن شب حوادث يک‌سال يعنى از آن شب تا شب قدر سال آينده را تقدير می‌كند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چيزهايى ديگر از اين قبيل را مقدر مى‏سازد که فرشتگان به امر پروردگار، آن را انجام می‌دهند.[17]
5. در این شب، درهای جهنم بسته می‌شود و درهای بهشت، گشوده می‌شود.[18]
6. شیطان در اين شب بيرون نمی‌آيد تا صبح آن طلوع كند.[19] درهای آسمان و رحمت الهی بر روی بندگانش گشوده می‌شود و شب قبولی اعمال است.[20]

[1]. قرشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، ج 5، ص 246، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1371ش.

[2]. طريحى، فخر الدين، مجمع البحرين، ج 3، ص 447، تهران، كتابفروشى مرتضوى، 1375ش.

[3]. ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، ج 5، ص 74، بیروت، دار صادر، 1414ق.

[4]. فراهيدى، خليل بن احمد، كتاب العين، ج 5، ص 112، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق.

[5]. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، المفردات في غريب القرآن، تحقيق، داودی، صفوان عدنان، ص 658، دمشق، بيروت، دارالعلم الدار الشامية، چاپ اول، 1412ق.

[6]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، ج 10، ص 785 – 789، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.

[7]. ابن حيون، نعمان بن محمد مغربى‏، دعائم الإسلام،‏ محقق، مصحح، فيضى، آصف،‏ ج 1، ص 282، قم، مؤسسة آل البيت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.

[8]. ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه،‏ محقق، مصحح، غفارى، على اكبر، ج 2، ص 160، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، چاپ دوم، 1413ق.‏

[9]. همان، ص 160- 161.

[10]. كلينى، محمد بن يعقوب، كافي، محقق، غفارى، على اكبر، آخوندى، محمد، ج 4، ص 158 - 159، تهران، دار الكتب الإسلامية،، چاپ چهارم، 1407ق.

[11]. مجمع البيان فى تفسير القرآن، ج 10، ص 785 – 78۶.

[12]. همان.

[13]. إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَيْلَةِ الْقَدْر. ما آن [قرآن‏] را در شب قدر نازل كرديم؛ قدر، 1؛ من لا يحضره الفقيه، ج ‏2، ص 159؛ قمى، على بن ابراهيم، تفسير القمي،‏ محقق، مصحح، موسوى جزائرى، طيّب‏، ج 2، ص 431، دار الکتاب، قم، چاپ سوّم، 1404 ق.

[14]. «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيرٌ مِّنْ أَلْفِ شهَر»؛ شب قدر بهتر از هزار ماه است. قدر، 3؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏2، ص 158.

[15]. روح.

[16]. «تَنزَّلُ الْمَلَئكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن كلُ‏ أَمْر»؛ فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان براى (تقدير) هر كارى نازل می‌شوند. قدر، 4.

[17]. «تَنزَّلُ الْمَلَئكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن كلُ أَمْر. قدر، 4؛ من لا يحضره الفقيه، ج‏2، ص 158- 159.

[18]. ابن بابويه، محمد بن على‏، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال،‏ ص 67، قم، دار الشريف الرضي للنشر، چاپ دوم، 1406ق.

[19] در این باره، ر. ک: زنجیر بودن شیطان در ماه رمضان، پاسخ ۲۵۹۱۴.

[20]. من لا يحضره الفقيه، ج ‏2، ص 160.