لطفا صبرکنید
بازدید
40885
40885
آخرین بروزرسانی:
1396/10/24
خلاصه پرسش
توصیف قرآن کریم به «حبل المتین» به چه معنا است؟
پرسش
چرا خداوند قرآن را حبل المتین می‌داند؟
پاسخ اجمالی
«حَبْل» در لغت، به معنای ریسمانی طولانی و محکم است که با آن چیزی را می‌بندند.[1] در نگاهی دیگر، «حبل» عبارت است از چیزی کشیده طویل که برای رسیدن به مقصود به آن چنگ می‌اندازند. و این وسیله‌ای است که هم در مادیات و هم معنویات کاربرد دارد.[2]
در حقیقت «حبل» استعاره است برای رسیدن، و هر چیزی که به وسیله آن به چیزی دیگر وصل می‌شود.[3]
«متین» از أسمای حسناى الهی است،[4] که معنایش سفت و سخت، محکم و نیرومند می‌باشد؛[5] «حَبْلٌ متینٌ» نیز به معنای ریسمان محکم است.
اصطلاح «حبل المتین» در خود قرآن ذکر نشده، بلکه در قرآن تنها تعبیر «حبل الله»[6] آمده که یکی از مصادیق بارز آن اولیای الهی و مصداق بارز دیگر آن نیز قرآن کریم است.
در احادیث اما تعبیر «الْحَبْلُ الْمَتِینُ» و «حبل الله المتین» در توصیف قرآن آمده است. رسول خدا(ص) در ویژگی قرآن می‌فرماید: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النُّورُ الْمُبِینُ، وَ الْحَبْلُ الْمَتِینُ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى، وَ الدَّرَجَةُ الْعُلْیَا، وَ الشِّفَاءُ الْأَشْفَى»؛[7] قرآن نور آشکار، ریسمان محکم، دستگیره مطمئن، پایگاه بلند، و بهترین شفا دهنده است.
همچنین امام على(ع) در سفارش به قرآن می‌فرماید: «وَ عَلَیْکُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِین...»؛[8] بر شما باد به کتاب خدا، که آن ریسمان محکم است.
در اینکه فلسفه تشبیه قرآن به حبل متین چیست، باید گفت؛ این تعبیر برای آن است که هر کسی که به ریسمان بچسبد از سقوط نجات پیدا می‌کند. در مورد قرآن نیز این‌گونه است؛ یعنی کسی که به قرآن تکیه کند، او را از گمراهی نجات می‌دهد. و قرآن متین است؛ یعنی قوی است؛ چرا که هرگز انقطاعی ندارد و این غایت متانت و قوت است.[9]
در حقیقت واژه حبل به صورت استعاره براى این است که تمسّک به قرآن سبب نجات از تباهى و هلاکت است، همان‌طور که ریسمان سبب دور شدن از خطر است.
وقتی گفته می‌شود قرآن «حبل متین» است یعنی مانند طنابی محکم آویزان است و به جای محکم و مطمئنی بسته شده و سر آن به دست خداوند است.
بنابر این، «حبل المتین» بودن قرآن به این اعتبار است‌که هر کسی که تعالیم و آموزه‌های قرآن را دستور کار زندگی خویش قرار دهد و به آن عمل کند، از سقوط در گمراهی و هلاکت در امان است، و اهل نجات و رستگاری خواهد بود.
البته، در روایات و احادیث از امام علی(ع) نیز تعبیر به حبل المتین شده است،[10] چنان‌که در زیارت آن‌حضرت می‌خوانیم: «... السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَشْهَدُ أَنَّکَ کَلِمَةُ التَّقْوَى وَ بَابُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحَبْلُ الْمَتِینُ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم».[11]
در حقیقت «حبل» استعاره است برای رسیدن، و هر چیزی که به وسیله آن به چیزی دیگر وصل می‌شود.[3]
«متین» از أسمای حسناى الهی است،[4] که معنایش سفت و سخت، محکم و نیرومند می‌باشد؛[5] «حَبْلٌ متینٌ» نیز به معنای ریسمان محکم است.
اصطلاح «حبل المتین» در خود قرآن ذکر نشده، بلکه در قرآن تنها تعبیر «حبل الله»[6] آمده که یکی از مصادیق بارز آن اولیای الهی و مصداق بارز دیگر آن نیز قرآن کریم است.
در احادیث اما تعبیر «الْحَبْلُ الْمَتِینُ» و «حبل الله المتین» در توصیف قرآن آمده است. رسول خدا(ص) در ویژگی قرآن می‌فرماید: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النُّورُ الْمُبِینُ، وَ الْحَبْلُ الْمَتِینُ، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى، وَ الدَّرَجَةُ الْعُلْیَا، وَ الشِّفَاءُ الْأَشْفَى»؛[7] قرآن نور آشکار، ریسمان محکم، دستگیره مطمئن، پایگاه بلند، و بهترین شفا دهنده است.
همچنین امام على(ع) در سفارش به قرآن می‌فرماید: «وَ عَلَیْکُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِین...»؛[8] بر شما باد به کتاب خدا، که آن ریسمان محکم است.
در اینکه فلسفه تشبیه قرآن به حبل متین چیست، باید گفت؛ این تعبیر برای آن است که هر کسی که به ریسمان بچسبد از سقوط نجات پیدا می‌کند. در مورد قرآن نیز این‌گونه است؛ یعنی کسی که به قرآن تکیه کند، او را از گمراهی نجات می‌دهد. و قرآن متین است؛ یعنی قوی است؛ چرا که هرگز انقطاعی ندارد و این غایت متانت و قوت است.[9]
در حقیقت واژه حبل به صورت استعاره براى این است که تمسّک به قرآن سبب نجات از تباهى و هلاکت است، همان‌طور که ریسمان سبب دور شدن از خطر است.
وقتی گفته می‌شود قرآن «حبل متین» است یعنی مانند طنابی محکم آویزان است و به جای محکم و مطمئنی بسته شده و سر آن به دست خداوند است.
بنابر این، «حبل المتین» بودن قرآن به این اعتبار است‌که هر کسی که تعالیم و آموزه‌های قرآن را دستور کار زندگی خویش قرار دهد و به آن عمل کند، از سقوط در گمراهی و هلاکت در امان است، و اهل نجات و رستگاری خواهد بود.
البته، در روایات و احادیث از امام علی(ع) نیز تعبیر به حبل المتین شده است،[10] چنان‌که در زیارت آن‌حضرت می‌خوانیم: «... السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَشْهَدُ أَنَّکَ کَلِمَةُ التَّقْوَى وَ بَابُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحَبْلُ الْمَتِینُ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم».[11]
[1]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 3، ص 236، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 11، ص 134، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[2]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 2، ص 161، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
[3]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 217، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[4]. ذاریات، 58.
[5]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 13، ص 399، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[7]. عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری، ص 449، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، 1409ق.
[8]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 219، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[9]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، محقق، مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 10، ص 32، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
[10]. «عن ابن عبّاس قال: کنا عند رسول اللّه (ص) إذ جاء أعرابی فقال: یا رسول اللّه سمعتک تقول: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً»، فما حبل اللّه الذی نعتصم به؟ فضرب النبیّ (ص) یده فی ید علیّ(ع) و قال: تمسّکوا بهذا فهذا هو الحبل المتین». کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، محقق، مصحح، کاظم، محمد، ص، 90، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، چاپ اول، 1410ق.
[11]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 570، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
نظرات
