در پاسخ به پرسش مطرح شده نخست باید دید ضابطه در اصرار بر گناه و معنای آن چیست؟ اصرار بر گناه به دو معنا به کار می‌رود:

1. تکرار گناه: قدر مسلم از معنای اصرار، تکرار عملی گناه است بدون پشیمان شدن، به طوری که در عرف گفته شود مداومت بر آن گناه نموده و بدیهی است کسی که بر گناه اصرار می‌ورزد، از ارتکاب آن پشیمان نیست.
2. 2. ارتکاب گناه(حتی یک‌بار) بدون عزم و تصمیم و اراده بر توبه و استغفار از آن. در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: اصرار بر گناه این است که انسان گناه کند و استغفار نکند و تصمیم بر توبه و بازگشت نگیرد.[1]

از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: اصرار بر گناه ندارد کسی که استغفار می‌کند، اگرچه در روز هفتاد بار یک گناه را انجام دهد.[2]

با توجه به این احادیث و احادیث دیگر، معلوم می شود که اصرار بر گناه وقتی معنا پیدا می‌کند که در پی ارتکاب گناه توبه و استغفار نباشد.

آثار اصرار بر گناه

اصرار بر گناه در آیات و روایات شدیداً مورد سرزنش قرار گرفته و بعضی از آثار سوء آن بیان شده است که عبارت‌اند از:

1. تبدیل شدن گناه صغیره به کبیره: در روایت آمده است، هیچ گناه صغیره‌ای همراه با اصرار نیست و هیچ گناه کبیره‌ای همراه با استغفار نیست.[3] یعنی اگر کسی اصرار بر گناه داشت، اگرچه گناهش صغیره باشد تبدیل به کبیره می‌شود، و اگر کسی توبه و استغفار کند اگر گناهش کبیره هم باشد از کبیره بودن خارج می‌شود.
2. خروج از دایرۀ تقوا: قرآن کریم در شرح حال متقین می‌فرماید: و آنها کسانی هستند که وقتی مرتکب گناه زشتی می‌شوند و یا به خود ستم می‌کنند، به یاد خدا می‌افتند و برای گناهان خود طلب آمرزش می‌کنند و بر گناه خود اصرار نمی‌ورزدند.[4]
3. عدم قبولی طاعت: امام صادق‌(ع) فرمود: به خدا سوگند که خداوند چیزی از طاعت بنده‌ای را با اصرارش بر گناه نمی‌پذیرد.[5]
4. بدبختی: امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل می‌کند: علامات بدبختی عبارت‌اند از: خشک بودن چشم(نداشتن اشک و گریه)، قساوت قلب(سنگدلی)، حرص شدید بر دنیا و اصرار بر گناه .[6]
5. کم شدن قبح گناه.
6. کشاندن انسان به مرز کفر و الحاد: قرآن کریم در این باره می‌فرماید: سرانجام کسانی که به گناه اصرار می‌ورزند به تکذیب آیات خدا و مسخره کردن آن می‌رسند.[7]
7. تشدید عذاب و عقوبت‌های دنیوی و اخروى گناه: در روایات آمده است؛ کسانی که مرتکب گناه کبیره می‌شوند و دوبار حد بر آنها جاری شده بار سوم کشته می‌شوند.[8]

همچنین در روایات در مورد عمل زشت و شنیع زنا آمده است؛ زناکاری که سه بار شلاق خورده بار چهارم کشته می‌شود.[9]

بنابر این، بعد از ارتکاب هر گناهی هر چند کوچک باید به سرعت توبه کرده و قصد بازگشت دوباره به آن‌را نداشته باشیم؛ چرا که اصرار بر گناه و تکرار آن رفته رفته بنده را از خدا دور کرده و دلش را سیاه می‌کند و در این صورت است که توفیق توبه از انسان سلب می‌شود.

[1]. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلى‏ ما فَعَلُوا وَ هُمْ یَعْلَمُونَ قَالَ الْإِصْرَارُ هُوَ أَنْ یُذْنِبَ الذَّنْبَ فَلَا یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ وَ لَا یُحَدِّثَ نَفْسَهُ بِتَوْبَةٍ فَذَلِکَ الْإِصْرَارُ». کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 288، بابُ الْإِصْرَارِ عَلَى الذَّنْبِ، حدیث 2، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق، المرعشلی‏، محمد عبد الرحمن، ج 2، ص 39، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418ق.

[3]. کافی، ج 2، ص 288، بابُ الْإِصْرَارِ عَلَى الذَّنْبِ، حدیث 1.

[4]. آل عمران، 135. «وَ الَّذِینَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ ذَکَرُواْ اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَ مَن یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ یُصرُِّواْ عَلىَ‏ مَا فَعَلُواْ وَ هُمْ یَعْلَمُون‏».

[5]. قال أَبِی بَصِیرٍ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا وَ اللَّهِ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ شَیْئاً مِنْ طَاعَتِهِ عَلَى الْإِصْرَارِ عَلَى شَیْ‏ءٍ مِنْ مَعَاصِیهِ». کافی، ج 2، ص 288، َبابُ الْإِصْرَارِ عَلَى الذَّنْبِ حدیث 3.

[6]. کافی، ج 2، ص 290؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 1، ص 337، ح 2080، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ عَلَامَاتِ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَیْنِ وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ وَ شِدَّةُ الْحِرْصِ فِی طَلَبِ الدُّنْیَا وَ الْإِصْرَارُ عَلَى الذَّنْبِ».

[7]. روم، 10. «ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّوآی أَنْ کَذَّبُوا بِآیات اللَّهِ وَ کانُوا بِها یَسْتَهْزِؤُنْ».

[8]. کافی، ج 7، ص 191، حدیث 2.

[9]. همان، حدیث 1.