قبل از بیان تأثیر دعا بر آب به بیان مطلوب بودن دعا در فرهنگ اسلامی و شرایط تأثیر دعا، پرداخته می‌شود.

1. دعا در فرهنگ اسلامی

دعا در وقوع هر امر ممکن و مشروع مؤثر است، این مطلب از آیات قرآن کریم قابل استفاده است. آن‌جا که می‌فرماید: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را».[1] یا می‌فرماید: «اجابت می‌کنم خواستۀ دعا کننده را، وقتی مرا بخواند».[2]

در این دو آیه خداوند نفرمود چیز خاصی از من بخواهید یا چیزی خاصی را اجابت می‌کنم، به اصطلاح فنی به طور مطلق فرمود. پس هر امر ممکن و مشروعی را در برمی‌گیرد. این مطلب از بعضی روایات هم استفاده می‌شود.

امام(ع) صادق(ع) فرمود: «زیاد دعا کنید؛ زیرا که دعا کلید هر رحمت و مایۀ دسترسی به هر حاجتی است. دعا درمان هر دردی است».[3]

دعا با قطع نظر از متعلَّق آن، محبوب و مطلوب خداوند است. در احادیث معصومان(ع) از دعا به این تعابیر یاد شده است: «بهترین عبادات،[4] محبوب‌ترین کارها[5] و مقرب‌ترین اعمال[6] در پیش‌گاه خدای متعال است».[7]

2. شرایط تأثیر دعا

دعا مانند دیگر علل موجود در عالم هستی، تحت شرایط خاصی تأثیر می‌گذارد که در روایات ما به آنها اشاره شده است. مانند این‌که: دعاکننده باید در دیگر فرامین الهی نیز به بندگی خداوند ملتزم باشد و از گناه دوری کند. دعا همیشگی باشد، نه منحصر به زمان گرفتاری. بر دعا کردن پافشاری و شکیبایی نماید و ایمان قلبی بر اجابت آن داشته باشد.

گفتنی است که در بعضی از شرایط مکانی و زمانی امکان استجابت بیشتر است؛ مانند: زمان وزش باد، ریزش باران، وقت سحر، از سپیده دم تا طلوع آفتاب، وقت ظهر، وقت اذان، هنگام جهاد با مخالفان دین، زمان ریخته شدن خون شهید و هنگام قرائت قرآن، در مسجد و هنگام روزه داشتن و ... .

3. ارتباط دعا و آب در متون دینی

3-1. دعا و ریزش باران و جوشش آب

در متون دینی آمده است، حضرت موسی(ع) برای قوم خود طلب آب کرد و خدای متعال در اجابت او، دوازده چشمه را جاری کرد.[8] یا پیامبر اسلام(ص) برای قوم خود طلب باران کرد که باران زیادی هم آمد.[9] در دعاها؛ دعای طلب باران نیز وارد شده است[10] که تأثیر دعا در این زمینه را به خوبی نشان می‌دهد؛ زیرا اگر تأثیری نداشت امام معصوم(ع) امر به دعا نمی‌فرمود.

3-2. تأثیر دعا به همراه نماز، در پیدایش آب

نماز باران یکی از نمازهای مستحبی است که مانند نماز عید فطر و قربان دو رکعت است، البته با این فرق عمده که به جای قنوت آن، طلب رأفت و رحمت ذات حق تعالی برای پیدایش آب می‌شود.

3-3. تأثیر نوشتن دعا و در آب انداختن آن

بر اساس روایات؛ چنین دعایی باعث برآورده شدن هر حاجتی و امن از هر ترسی است؛ مثل نوشتن دعای «بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم انی اتوجه الیک ...». و یا نوشتن دعای: «بسم الله الرحمن الرحیم من العبد الذلیل الی المولی الجلیل...»، و پیچاندن و انداختن آن در آب چاه یا آب جاری.

3-4. تأثیر دعا به همراه خواندن سوره‌ها یا آیات از قرآن

روایاتی وارد شده است که برای رفع هر دردی یا درد سر و یا درد شکم، خواندن چهل مرتبه سوره‌ی حمد بر ظرفی از آب و ریختن آن بر روی بیمار، باعث از بین رفتن درد شدید می‌شود و ... .

همچنین دعا به همراه نوشتن سوره‌ها یا آیاتی از قرآن کریم و به دنبال آن شستن آن سوره‌ها و خوردن یا کشیدن آن به روی بدن برای حفظ حافظه و یا درد چشم مؤثر است.

همچنین در کتاب‌های دعا آمده است که خواندن و دمیدن سوره‌هایی، در ظرفی از آب و ریختن آن به سر و صورت، باعث به هوش آمدن بی‌هوش می‌شود.[11]

3-5. تأثیر خواندن دعا به هنگام نوشیدن آب

این دعا هم قبل و هم بعد از نوشیدن هر آبی، سفارش شده است که در واقع رنگ الهی دادن، حتی به ساده‌ترین کار آدمی است و بیانگر توحید افعالی، توحید ربوبی، تمجید الهی، ستایش الهی، حلم و رأفت الهی است.[12]

نتیجه این‌که، از مجموع روایات اسلامی که در آنها به تأثیر دعا بر آب و تأثیر آب در استجابت دعا، اشاره شده است، می‌توان پی برد که ارتباط تنگاتنگی بین این دو مقوله، وجود دارد؛ و این چیزی که با کشفیات علمی روز هم مورد تأیید قرار گرفته است.

[1]. «وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی‏ سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». غافر، 60.

[2] «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی‏ وَ لْیُؤْمِنُوا بی‏ لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ». بقره، 186.

[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 470، حدیث 7، بَابُ أَنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ الْقَضَاء، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[4]. همان، ج 2، ص 466، حدیث 1. «أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاء»؛ همان، حدیث 2. «... عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ فَقَالَ مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْئَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَه‏...».

[5]. همان، ص 467 – 468، حدیث 8. «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّه‏ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاء».

[6]. همان ، ص 467، حدیث 6. «عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ».

[7]. همان، ص 466 – 469.

[8]. اعراف، 160.

[9]. کافی، ج 2، ص 474، حدیث 5. بَابُ الْإِقْبَالِ عَلَى الدُّعَاء، «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا اسْتَسْقَى رَسُولُ اللَّهِ ص وَ سُقِیَ النَّاسُ حَتَّى قَالُوا إِنَّهُ الْغَرَق‏...».

[10]. علی بن الحسین علیه السلام (امام چهارم)، الصحیفة السجادیة، ص 90، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، 1376ش. «اللَّهُمَّ اسْقِنَا الْغَیْثَ، وَ انْشُرْ عَلَیْنَا رَحْمَتَکَ بِغَیْثِکَ الْمُغْدِقِ مِنَ السَّحَابِ الْمُنْسَاقِ لِنَبَاتِ أَرْضِکَ الْمُونِقِ فِی جَمِیعِ الْآفَاقِ».

[11]. ر. ک: قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، بخش دعاها.

[12]. دعای قبل از نوشیدن آب: سپاس خدایی را که فرو آوردندۀ آب، از آسمان است و گرداننده کارها است به هر طور که خواهد. به نام الله که بهترین نام‌ها است. دعای بعد از نوشیدن آب: سپاس خدایی که آب شیرین به من نوشاند و آن‌را به سبب گناهانم شور و تلخ نکرد. سپاس خدایی را که به من آب نوشانید و سیرابم نمود و به من بخشش کرد و خشنودم ساخت و مرا عافیت داد و کفایتم کرد. خداوند مرا از جمله کسانی قرار ده که در قیامت از حوض محمد(ص) سیرابشان سازی و او را با دوستی و هم‌نشینی با آن‌حضرت سعادت بخشی، به رحمت خودت، ای مهربان‌ترین مهربانان. شیخ بهائی، مفتاح الفلاح، ترجمه، بسطامی، علی بن طیفور، ص 225، تهران، حکمت.