لطفا صبرکنید
بازدید
11313
11313
آخرین بروزرسانی:
1396/06/23
خلاصه پرسش
در قرآن کریم بارها بر ارتباط موجود میان «پاداش و عمل نیک» و نیز «مجازات و رفتار ناپسند» با استفاده از واژگان کلیدی «بما» و با عباراتی مانند «بما قدّمت ایدیهم»، «بما یعملون» و ... پرداخته شده است. دلیل این همه تأکید چیست؟
پرسش
معنا و مفهوم آیه‌هایی مانند «بما قدّمت ایدیهم» و «بما یعملون» چیست؟
پاسخ اجمالی
آیات زیادی از قرآن، به مسئله پاداش و جزاء در آخرت پرداخته و آن‌را حاصل اعمال و اقدامات هر فرد در دنیا معرفی کرده است. زبان اکثر این آیات به‌گونه‌ای است که اشاره به وجود یک رابطه حقیقی بین عمل شخص در دنیا و نتیجه آن در آخرت دارد؛ مانند «جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ»،[1] «أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»،[2] «بِما قَدَّمَت اَیدیکُم»[3] و «بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ».[4]
در این نوشتار به توضیح دو عبارت پرداخته می‌شود.
1. «بِما قَدَّمَت اَیدیکُم»؛ یعنى عذاب به خاطر اعمالى است که از پیش براى خود فرستادید، و اگر اعمال را به «أیدى؛ دست‌ها» نسبت داده، براى این است که بیشتر اعمال به‌وسیله دست انجام می‌گیرد و از باب تغلیب، انجام هر کارى به دست نسبت داده شده است.[5]
2. «بما کُنتُم تَعمَلون»؛ یعنى یگانه سبب سکونت در بهشت و جوار قرب رحمت الهی، همانا ایمان و التزام به اعمال صالح است که از این طریق انسان‌ها کمالات و فضایل به‌دست آورده و به مقامى از انسانیت نائل می‌شوند.[6]
در این‌گونه از آیات قرآن رابطه بین عمل و جزای آن، یک رابطه حقیقی می‌باشد؛ یعنی حقیقت پاداش و عقاب در آخرت، همان عملی است که انسان در دنیا انجام داده است، و نشان می‌دهد جزاء در مقابل عمل نیست بلکه خود عمل و حقیقت وجودی آن است. البته عقل بشری از درک چگونگی این رابطه عاجز است؛ همان‌گونه که از درک حقیقت آخرت ناتوان است.[7]
در این نوشتار به توضیح دو عبارت پرداخته می‌شود.
1. «بِما قَدَّمَت اَیدیکُم»؛ یعنى عذاب به خاطر اعمالى است که از پیش براى خود فرستادید، و اگر اعمال را به «أیدى؛ دست‌ها» نسبت داده، براى این است که بیشتر اعمال به‌وسیله دست انجام می‌گیرد و از باب تغلیب، انجام هر کارى به دست نسبت داده شده است.[5]
2. «بما کُنتُم تَعمَلون»؛ یعنى یگانه سبب سکونت در بهشت و جوار قرب رحمت الهی، همانا ایمان و التزام به اعمال صالح است که از این طریق انسان‌ها کمالات و فضایل به‌دست آورده و به مقامى از انسانیت نائل می‌شوند.[6]
در این‌گونه از آیات قرآن رابطه بین عمل و جزای آن، یک رابطه حقیقی می‌باشد؛ یعنی حقیقت پاداش و عقاب در آخرت، همان عملی است که انسان در دنیا انجام داده است، و نشان می‌دهد جزاء در مقابل عمل نیست بلکه خود عمل و حقیقت وجودی آن است. البته عقل بشری از درک چگونگی این رابطه عاجز است؛ همان‌گونه که از درک حقیقت آخرت ناتوان است.[7]
[1]. سجده، 17.
[2]. نحل، 97.
[3]. آل عمران، 182.
[4]. اعراف، 43.
[5]. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 225، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1377ش؛ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 83، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج 2، ص 52، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418ق.
[6]. حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 6، ص 334، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، 1404ق؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 324، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، 1378ش.
[7]. مصباح یزدی، محمد تقی، انسان شناسی در قرآن، ص 241 – 250، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی، چاپ سوم، 1390ش.
نظرات
