جستجوی پیشرفته
بازدید
63467
آخرین بروزرسانی: 1394/06/27
خلاصه پرسش
پاداش استغفار و طلب توبه - به ویژه پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده - چیست؟
پرسش
ثواب گفتن «استغفر الله ربی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز چه ثواب و اثراتی دارد؟ احادیث در این مورد را بیان کنید.
پاسخ اجمالی
بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی؛ برای گفتن «استغفر الله ربّی و اتوب الیه» در رکعت سوم و چهارم نماز، پس از تسبیحات اربعه و نیز بین دو سجده هر نماز؛ به طور ویژه ثواب خاصی نیافتیم، بلکه در روایات تنها به گفتن استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده هر نماز سفارش شده است. فقها نیز با توجه به همین روایات قائل به استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه و بین دو سجده شده‌اند. در روایات چنین آمده است:
الف. استحباب استغفار میان دو سجده[1]
1. روزى امام صادق(ع) به حَمّاد بن عیسى فرمود: «اى حمّاد! آیا می‌توانى خوب نماز بخوانى؟» به امام عرض کردم: اى سرور من! "کتاب حریز"[2] را که درباره نماز است در حافظه دارم. آن‌حضرت فرمود: «عیبى ندارد، اى حماد! برخیز و نماز بخوان». حماد می‌گوید: در برابر حضرت صادق(ع) بپاخاستم و رو به قبله نماز را شروع کردم، به رکوع رفتم و سجده کردم. آن‌گاه امام فرمود: «اى حماد! نیکو نماز نمی‌خوانى! ...». حماد می‌گوید: در خود احساس خوارى کردم و به امام گفتم: فدایت شوم، نماز را به من بیاموز. پس امام برخاست، رو به قبله ایستاد و ...» [و امام(ع) اجزای نماز را بجا آورد تا این‌که رسید به سجده]، سپس امام سر از سجده برداشت و چون درست به حالت نشسته درآمد تکبیر گفت. آن‌گاه بر ران چپ نشست و روى پاى راست را بر کف پاى چپ‏ قرار داد و فرمود: «أستَغفرُ اللهَ ربّى و أتوب إلیه» (یعنی از پروردگارم خدا آمرزش می‌طلبم و به درگاهش، توبه می‌کنم). سپس در حال نشسته تکبیر گفت و سجده دوم را به‌جاى آورد...».[3] 
2. امام صادق(ع) می‌فرماید: «هرگاه سرت را [از سجده‏] برداشتى، میان دو سجده بگو: «اللّهمَ‏ اغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ أجِرْنِی وَ ادْفَعْ عَنِّی إِنِّی‏ لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ تَبَارَکَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»؛[4] بار خدایا! مرا بیامرز، و بر من، رحم آور و پناهم ده و از من، حمایت کن که من به هر خیرى بر من بفرستى، نیازمندم. بزرگ و خجسته است خدایى که پروردگارِ جهانیان است.
ب. استحباب استغفار پس از تسبیحات اربعه[5]
عبید بن زُراره می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره دو رکعت آخر نماز ظهر پرسیدم. فرمود: «خدا را تسبیح و ستایش می‌گویى و از گناهانت، آمرزش می‌خواهى...».[6]
ج. ثواب استغفار به طور کلی
هرچند درباره استغفار بعد از تسبیحات اربعه در نماز ثواب خاصی ذکر نشده است، اما می‌توان گفت که ثواب کلی استغفار (آمرزش‌خواهى) شامل کسی که در نماز استغفار کند، هم بشود؛ چرا که از منظر قرآن و احادیث؛ استغفار، افزون بر پاک‌سازى گناهان، شیطان را از انسان دور می‌کند، دل را جلا می‌دهد، نور علم را در دل جلوه‌گر می‌سازد، غم و اندوه را از دل می‌برد، به رزق وسعت می‌بخشد و در یک جمله، از انواع آفات مادّى و معنوى پیشگیرى می‌نماید و انواع برکات دنیوى و اخروى را براى انسان به ارمغان می‌آورد؛ از این‌رو گفتن و تکرار این ذکر با حضور قلب در هر فرصتى که پیش آید، بویژه لحظات حسّاس و پُربرکت؛ مانند: سحرها، در نماز، ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان، توصیه شده است.
در این‌جا برای نمونه؛ به ذکر چند روایت درباره ثواب استغفار بسنده می‌شود:
1. رسول خدا(ص): «هر کسی پیوسته استغفار نماید، خداوند براى او در هر تنگنایى، راهى براى بیرون آمدن، و در هر اندوهى، گشایشى قرار می‌دهد و از آن‌جا که او نمی‌پندارد، روزی‌اش می‌دهد».[7]
2. امام على(ع): «خداوند سبحان، استغفار را مایه فراوانىِ روزى و رحمت مردم قرار داده و فرموده است: "از پروردگارتان آمرزش بخواهید؛ همانا او بسیار آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند، و برایتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد."[8] پس، رحمت خدا بر کسى که به توبه‌اش روى آورد و از خطایش پوزش طلبد و به استقبال مرگش رود!».[9]
3. امام باقر(ع): «هر کس بعد از هر نماز واجب و پیش از آن‌که پاهایش را بگشاید [و دنبال کار دیگرى برود]، سه بار بگوید: "أستَغفِرُ اللهَ الَّذی لا إلهَ إلّا هُوَ الحَیُّ القَیّومُ، ذُو الجَلالِ وَ الإِکرامِ و أتوبُ إلَیهِ" (از خداى یگانه زنده بر پا دارنده با جلال و شُکوه و گرامى، آمرزش می‌خواهم و به سوى او باز می‌گردم)، خداوند عزّ و جلّ گناهانش را می‌آمرزد، حتّى اگر مانند کف دریا [فراوان‏] باشد».[10]
 

[1]. ر. ک: محقق داماد، محمد، کتاب الصلاة، ج ‏4، ص 106، قم، مؤسسة النشر الإسلامی‏، چاپ دوم؛  حکیم، محسن‏، مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 394، قم، مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول.
[2]. علمای رجال اشاره کرده‌اند که حریز بن عبدالله سجستانی چندین کتاب داشته است و اغلب روایات وی، راجع به نماز بوده که تقریباً تمام متن اثر مشهور حریز، کتاب الصلاة، در باب الصلاةِ کتب اربعه شیعه باقیمانده است. ر. ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 144 – 145، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 311 – 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. کافی، ج ‏3، ص 321.
[5]. ر. ک: خویى، ابو القاسم‏، شرح العروة الوثقى، ج ‏14، ص 451، قم، شرکت التوحید نشر، چاپ اول؛ مستمسک العروة الوثقى، ج ‏6، ص 258 – 259.
[6]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج ‏2، ص 98، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 86، قم، مدرسه امام مهدی (عج)، چاپ اول، 1407ق.
[8]. نوح، 10.
[9]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 143، ص 199، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[10]. کافی، ج ‏2، ص 521.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود