جستجوی پیشرفته
بازدید
26185
آخرین بروزرسانی: 1388/01/26
خلاصه پرسش
موضوع معرفت شناسی با موضوع فلسفه علم چه فرقی دارد؟
پرسش
1. موضوع معرفت شناسی با موضوع فلسفه علم چه فرقی دارد ؟ 2.بین آن دو چه ارتباطی وجود دارد ؟عموم وخصوص مطلق من وجه؟ 3. اگر موضوع فلسفه علم با موضوع معرفت شناسی فرق داشته باشد پس چه کسی مسئله فلسفه علم را به عنوان موضوع مستقل یا علم مستقلی قرار داده است؟
پاسخ اجمالی

الف. موضوع معرفت شناسی؛ خود معرفت، شناخت، ابزار و روش های شناخت است، ولی موضوع در فلسفه علم، چیستی علم است از این جهت که هویتی مجموعی دارد.

ب. نسبت معرفت شناسی به فلسفه علم؛ همان طوری که در کتاب های معرفت شناسی تطبیقی بیان شده، عموم و خصوص مطلق است؛ به این معنا که معرفت شناسی را به دو بخش معرفت شناسی مطلق و مقید تقسیم می کنند و فلسفه علوم به نوعی، معرفت شناسی مقید است.

ج. فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگرِ فلسفه بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهای ارسطو، و فرانسس بیکن در قرن شانزدهم، و تعداد اندکی از متفکران قرن نوزدهم؛ مانند جان استوارت میل و هرشل را استثنا کنیم، بحث‌های جدی آن به طور متمرکز و مفصل اولین بار در قرن بیستم توسط پوزیتویست های منطقی گسترش داده شد.

پاسخ تفصیلی

مقدمه

برای روشن شدن مطلب لازم است توضیح مختصری در مورد فلسفه علم و معرفت شناسی و تعریف هر کدام بیان شود و سپس به بیا ن تفاوت و نسبت بین آنها پرداخته شود.

معرفت شناسی که بخشی از فلسفه است به معنای شناخت معرفت است؛ یعنی این که ما چگونه می توانیم شناخت پیدا کنیم. در تعریف معرفت شناسی می گویند: معرفت شناسی شاخه ای از فلسفه است که در آن درباره شناخت های انسان و ارزش یابی انواع و تعیین ملاک صحت و خطای آنها بحث می شود.[1] بنابراین، موضوع معرفت شناسی را مطلق شناخت می دانند، و آن را بر اساس گستره قلمرو آن دو قسم کرده اند:

1. معرفت شناسی مطلق

2. معرفت شناسی مقید[2]

منظور از معرفت شناسی مطلق؛ آن دسته از نظریه های معرفت شناسی است که به حوزه خاصی از علوم اختصاص ندارد، بلکه همه حوزه های شناخت را در بر می گیرد، و منظور از معرفت شناسی مقید آن دسته از نظریه های معرفتی است که به قلمرو خاصی اختصاص دارد و شامل همه معرفت های بشری نمی شود.[3]

مهم ترین مسائل معرفت شناسی مطلق از این قرار است: معیار معرفت صادق و مطابق با واقع چیست؟ یا صدق چیست؟ یا چگونه گزاره های صادق را از کاذب تشخیص دهیم؟ و مسائلی از این قبیل.[4]

اما در مورد فلسفه علم نکته مهمی که باید گفته شود این است که هنوز توافق کاملی درباره چیستی فلسفه علم وجود ندارد، اما با مطالعه آثار فیلسوفان علم، می‌توان چهار دیدگاه کلی را در تعریف فلسفه علم و وظیفه آن به شرح زیر بیان داشت:[5]

الف. صورت بندی جهان بینی کلان و سازگار بر نظریه‌های علمی

ب. ظاهر ساختن پیش فرض‌ها و تمایلات باطنی دانشمندان در طرح و داوری نظریه‌های علمی

ج. تحلیل و تشریح مفاهیم و نظریه‌های علمی

د. مطالعه درباره چیستی علم و پاسخ به پرسش‌هایی از قبیل:

1. چه مشخصه‌هایی تحقیق علمی را از دیگر انواع پژوهش متمایز می‌سازد؟

2. دانشمندان در مطالعه طبیعت از چه مفاهیم و روش‌هایی باید تبعیت کنند؟

3. برای آن که یک تبیین علمی صحیح باشد، چه شرایطی باید احراز شود؟

4. قوانین و اصول علمی از نظر معرفتی چه جایگاهی دارند؟ و ...[6]

و این که موضوع در فلسفه علم خود علم و چیستی علم از یک جهت و حیثیت خاصی است.[7]

حال با توجه به این مقدمه به بیان تمایز بین معرفت شناسی و فلسفه علم می پردازیم.

معرفت شناسی با علوم دیگر از جهاتی شباهت دارد؛ از جمله شباهت از جهت ساختار و یا شباهت از لحاظ روش و یا حتی شباهت در موضوعات و مسائل.

از جمله این دانش هایی که به معرفت شناسی شباهت دارند؛ می توان به روان شناسی فلسفی، علم شناسی فلسفی و فلسفه علوم اشاره کرد که ما در این جا به تفاوت معرفت شناسی با فلسفه علم می پردازیم.[8]

فلسفه علوم اعم از علوم تجربی و حتی علوم اجتماعی، از همل دانش های مذکور به معرفت شناسی نزدیک تر است. به گونه ای که یافتن تمایز بین معرفت شناسی و فلسفه علوم مشکل است. با نگاهی گذرا به مسائل فلسفه علوم می توان دید که بخش عمده از آنها، از مسائل معرفت شناسی تکون یافته است. به عنوان نمونه در فلسفه علوم تجربی این مسائل مطرح می شود که معیار صدق و کذب گزارهای تجربی چیست؟ و یا این که آیا حواس به تنهایی توان کشف حقیقت را دارد ؟ و ... حال با توجه به نمونه های مذکور، آیا می توان تفاوتی بین معرفت شناسی و فلسفه علوم تجربی احساس کرد؟ با دقت در مسائل هر دو دانش در می یابیم که بسیاری از آنها یکی هستند. لذا به این نتیجه می رسیم که بخش عمده فلسفه علم مباحث معرفت شناسی است. اما تمایز آنها چنان که اشاره شد به مطلق و مقید بودن آنها است؛ چون در فلسفه علوم به مباحث خاصی پرداخته می شود و نسبت به معرفت شناسی محدودتر است؛ لذا معرفت شناسی را به دو بخش مطلق و مقید تقسیم می کنند و فلسفه علوم را از نوع معرفت شناسی مقید می دانند در مقابل خود معرفت شناسی؛ چون گستردگی بیشتری دارد و به عنوان یک معرفت شناسی مطلق لحاظ می شود.[9]

نتیجه این که معرفت شناسی و فلسفه علوم بسیار به هم نزدیک هستند، ولی در معرفت شناسی ما به طور مطلق در مورد شناخت بحث می کنیم، اما در فلسفه علم به طور خاص بحث می کنیم و رابطه بین آنها عام و خاص مطلق است. به این معنا که معرفت شناسی اعم از فلسفه علم است.

اما در مورد این که از چه زمانی فلسفه علم به عنوان یک علم مطرح شد، می توان گفت: فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگرِ فلسفه، بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهای ارسطو، و فرانسس بیکن در قرن شانزدهم، و تعداد اندکی از متفکران قرن نوزدهم؛ مانند جان استوارت میل و هرشل را استثنا کنیم، بحث‌های جدی آن به طور متمرکز و مفصل اولین بار در قرن بیستم توسط پوزیتویست های منطقی گسترش داده شد.[10]



[1] مصباح، محمد تقی، آموزش فلسفه، ج1، ص 153، نشر بین الملل، چاپ هفتم، 1386.

2. حسین زاده، محمد، پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، ص 15، قم، موسسسه امام خمینی، چاپ دوم، 1385.

[3] . همان، ص 16.

[4] . همان، ص17.

[5]. جان لازی، در آمدی تاریخی بر فلسفه علم، ترجمه، علی پایا، ص 16، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1362.

[6] . حبیبی، رضا، درآمدی بر فلسفه علم، ص 47، موسسه امام خمینی، چاپ دوم، 1387.

[7] . همان، ص 52.

[8] . پژوهشی تطبیقی در معرفت شناسی معاصر، ص 29.

[9] . همان، ص 34.

[10] . در آمدی تاریخی بر فلسفه علم، ص 4.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود