جستجوی پیشرفته
بازدید
2335
آخرین بروزرسانی: 1401/10/26
خلاصه پرسش
قاعده فلسفی «کلّ ما هو أقدمُ بالزمان فهو آخرٌ بالرتبة و الشرف» را توضیح دهید؟
پرسش
قاعده فلسفی «کل ما هواقدمُ بالزمان فهو آخرٌ بالرتبة و الشرف»، را توضیح دهید؟
پاسخ اجمالی

«کل ما هو أقدمُ بالزمان فهو آخرٌ بالرتبة ِو الشرف»؛ (هر آنچه از جهت زمان مقدّم است، از جهت رتبه و شرف موخّر است).

چنین قاعده‌ای با این عبارات در کتاب‌های فلسفی و کلامی تألیف‌شده پیش از صدرالمتألهین دیده نمی‌شود؛ بلکه مسئله‌ای با عنوان «تقدم زمانی» در کتاب‌های فلسفی مطرح شده است که یکی از اقسام هشت و یا نه‌گانه «سبق و تقدم» می‌باشد، چنان‌که حاج ملا هادی سبزواری در مبحث اقسام سبق این‌گونه سروده است:

«السّبق منه ما زمانیاً کشف                                      والسّبق بالرّتبة ثمّ بالشّرف»[1]

ولی قاعده اشاره‌شده در پرسش در فلسفه صدر المتألهین، یعنی حکمت متعالیه، به عنوان یکی از نتایج مهم حرکت جوهری در مباحث نفس ناطقه مطرح شده است؛ چون بر اساس اصل اصیل حرکت در جوهر، نفس ناطقه، جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء است، و بنابر تحقیقات ملاصدرا، با توجه به قاعده «بسیط الحقیقة کل الاشیاء و لیس بشیءٍ منها»، نفس ناطقه «فی وحدتها کلّ القوی» است. بنابر این، مبدأ تغذیه و تولید که آثار نفسانی‌اند، عبارت است از طلیعه نفس ناطقه که در تمام قوا و نیروهای انسانی، اصلی محفوظ است. نخستین اثر آن مبدأ عبارت است از تغذیه که دو اثر تنمیه و تولید را نیز به دنبال خواهد داشت.

با توجه به مقدماتی که ذکر شد، مفاد قاعده «کلّ ما هو أقدم بالزمان فهو آخر بالرتبة و الشرف»، در مورد نفس ناطقه روشن و ثابت می‌گردد؛ زیرا هنگامی که گفته می‌شود: نفس ناطقه، جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء است، و در عین وحدت همه نیروها است و بر حسب وجود ذات، در حرکت اشتدادی رو به استکمال است، به روشنی معلوم می‌شود آنچه در مراحل نفس از حیث زمان مقدم است از حیث رتبه و مقام، مؤخر خواهد بود. به این ترتیب صحت مفاد این قاعده در حکمت متعالیه ملاصدرا تضمین می‌شود. آن‌جا که می‌گوید:

«أمّا الذی استقرّ علیه اعتقادُنا فهو أنّ النفس کلّ القوی و هی مجمعها الوحدانی ومبدئها و غایتها ، هکذا الحال فی کلّ قوة عالیة بالنسبة الی ما تحتها من القوی التی تستخدمها و ان کان استخدامها بالتقدیم و التاخیر ، فهذه القوی متقدّمة بعضها علی بعض و کلّ ما هو اقدم بالزمان فهو آخرٌ بالرتبة و الشرف».[2]


[1]. ر. ک: المحقق السبزوارى، شرح المنظومة، ج 2، ص 305- 307، تهران، نشر ناب، چاپ اول، 1369-1379 ش.

[2]. صدر المتألهین، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج 8، ص 51، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم، 1981 م؛ ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 1، ص 51- 52، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود