قبل از ظهور زرتشت، یعنی پیش از پادشاهی مادها، بومیان غیر آریایی ایران، دینی داشتند که «آیین مغان» نامیده می‌شد. کلمۀ «مغ» (مگوش) در زبان قدیم ایران به معنای خادم بود.[1]

در زبان عربی به «موغوش»، «مجوس» گفته می‌شود، که به پیروان دین زرتشتی اطلاق می‌شود، ولی در اصل «مجوس»، به طرفداران زرتشت گفته نمی‌شود. اکنون ثابت شده است که «مجوس» به پیروان مادها گفته می‌شد که قبل از زرتشت زندگی می‌کردند. در اوستا واژۀ «مجوس»، در شأن معارضان زرتشت استعمال شده است، ولی چون در سرزمین‌های اعراب و بلاد شام، اهل ماد به «موغوش» مشهور بودند، به پیروان زرتشت نیز «مجوس» گفته شد.[2]

واژۀ «مجوس» فقط یک‌بار در قرآن کریم آمده[3] و با توجه به این‌که در برابر مشرکان و در صف ادیان آسمانى قرار گرفته‏ است،  چنین بر می‌آید که آنها داراى دین، کتاب و پیامبر بوده‏‌اند. برخی از روایات ما نیز این مطلب را تأیید می‌کند. روزی اشعث بن قیس از امام علی(ع) پرسید: چگونه از مجوسیان جزیه می‌گیرید، -حال آن‌که جزیه گرفتن، فقط از اهل کتاب جایز است- و مجوسیان کتاب آسمانی ندارند؟ حضرت در پاسخ فرمود: «چنین نیست که گمان می‌کنی! آنان دارای کتاب آسمانی بودند و خداوند رسولی را برایشان مبعوث کرد ...».[4]

بی‌گمان امروز، مجوس به پیروان زردشت گفته می‌شود،[5] و یا لااقل پیروان زردشت بخش مهمى از آنان را تشکیل می‌دهند، ولى تاریخ خود زردشت، زیاد روشن نیست. زرتشتیان به نام‌های «مجوسی»، «گبر» و  «پارسی» خوانده می‌شوند.[6]

بر اساس نظریۀ مشهور، زرتشت(پیامبر آیین زرتشتیان)، در سال 660 قبل از میلاد به دنیا آمد و در 630 قبل از میلاد، (در سن 30 سالگی) به پیامبری مبعوث شد. گفته می‌شود وی در سال 583 قبل از میلاد، در سن 77 سالگی در آتشکده‌ای در بلخ(افغانستان) به دست تورانیان کشته شده است.

دین زرتشتی که دین مجوسیان است، با کتاب‌های مقدس(تورات و انجیل) ارتباط دارد. در کتاب مقدس از خود این دین نامی نیامده؛ اما از سلاطین ایران در هشت صحیفه از صحیفه‌های تورات نام برده شده است. در کتاب اول اناجیل (انجیل متی) می‌خوانیم:

از اولین کسانی که به دیدار عیسای تازه متولد شده، آمدند چند نفر از حکمای سمت شرق بودند که به آنان «مغ» گفته می‌شد.[7] یهوه از پادشاه زرتشتی، کوروش را با عنوان «مسیح» خود، یاد می‌کند.[8]

در خلال چند صد سال گذشته، زرتشتیان عالم دینی را حفظ کرده‌اند که در میان همۀ ادیان عالم بیشتر از همه به صورت موروثی در آمده است. در حقیقت امروزه پیروان دین زرتشتی از نظر تعداد، بسیار اندک بوده و کوچک‌ترین جامعه دینی در میان یازده دین متشکل و زندۀ جهان را تشکیل می‌دهند.[9] امروزه حدود صد و پنجاه هزار نفر از آنان در هندوستان و حدود پنجاه هزار نفر از ایشان نیز در یزد، کرمان و تهران ساکن هستند.[10]

کتاب زرتشتیان:

اوستا، کتاب زرتشتیان است که به معنای اساس و بنیاد و متن است. این کتاب به خط و زبان اوستایی نوشته شده است که به ایران باستان تعلق دارد و با زبان‌های پهلوی و سانسکریت، هم‌ریشه است. زرتشتیان علاوه بر اوستا، تفسیری به نام «زَند اوستا» و کتب مقدس دیگری به زبان پهلوی دارند.[11]

[1]. توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، ص 56، تهران، سمت، 1386.

[2]. شیخ مفید، محمد بن محمد، تصحیح الاعتقادات، ص134، پاورقی.

[3]. حج، 17. «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ الصَّابِئِینَ وَ النَّصارى‏ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ شَهِیدٌ».

[4]. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 457، قم، اسماعیلیان، 1415.

[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 44، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1374.

[6]. آشنایی با ادیان بزرگ، ص 57.

[7]. رابرت هیوم، ادیان زندۀ جهان، ترجمه، گواهی، عبدالرحیم، ص 268، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369.

[8]. کتاب اشعیای نبی، باب چهل و پنجم، آیۀ 1، به نقل از: ادیان زندۀ جهان.

[9]. ادیان زندۀ جهان، ص 269.

[10]. آشنایی با ادیان بزرگ، ص 62.

[11]. همان، ص  58- 59؛ ر. ک: «آیین زرتشت و دین الهی».