آخرین پرسش ها و پاسخ ها
-
واژههای برگرفته از ریشههای «عسر» و «یسر» در قرآن به چه معنا است؟
32 تفسیرریشههای «عسر» و «یسر» در برابر یکدیگرند. به عنوان نمونه واژۀ «عُسر» در معناى صعب، تنگ، دشوار، بدخلق، مشکل، سخت و سختشدن روزگار به کار مىرود و در مقابلش «یُسر»، به معنای آسان و راحتی است.[1]ریشه «یسر» با 44 مرتبه تکرار و ریشه «عسر» با 12 مرتبه در ...
-
«کرامت» به چه معنا است و چه مشتقاتی از ریشه «کرم» در قرآن وجود دارد؟
71 تفسیرمشتقاتی از ریشه «ک ر م» 47 بار در قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته است.«کرامت» به معناى «دورى از پستى» و «فرومایگى» است، و فرد «کریم» در مقابل فرد «لئیم» قرار میگیرد.[1] «کرم» اگر وصف خدای متعال واقع شود، مراد از آن احسان و نعمت ...
-
چرا در میان 124000 پیامبر، حتی یک زن هم به این مقام برانگیخته نشد؟!
78 حدیثدر مورد این پرسش که چرا تمام پیامآوران الهی مرد بودند، و حتی بک زن هم به این مقام نرسید، باید گفت:نبوّت و رسالت علاوه بر ابلاغ پیام الهی به مردم، به کارهای اجرایی هم نیاز دارد. در این راستا خصوصیات بدنی و جسمی مردان به گونهای است ...
-
آیا دستورالعمل «فاتحه کبیره» معتبر است؟
96 حدیثدر فضای مجازی از فردی نقل میشود که وی از آیت الله بهجت(ره) دستورالعملی برای رفع گرفتاری دریافت کرده است. طبق این نقل، آیت الله بهجت به وی توصیه کرده است که برای اموات، فاتحه کبیره بخواند. بدین ترتیب که ابتدا سوره حمد، توحید، کافرون، فلق و ناس را یک ...
-
اگر زنی تنها یک لحظه از شوهر خود نافرمانی کند؛ اما در مقابل سینههای خود را طبخ نماید و در اختیار او قرار دهد، باز هم جایش دوزخ خواهد بود! آیا چنین روایتی داریم و معتبر است؟!
191همانگونه که در پرسش آمده در گزارشی منسوب به پیامبر(ص) در بیان حق شوهر بر زن آمده است:اگر زنی یکی از سینههایش را بپزد و دیگری را کباب کند، حق شوهرش را ادا نکرده است. اگر یک لحظه از شوهرش سرپیچی کند، به پایینترین نقطه جهنم ...
-
«خرطوم» در قرآن به چه معنا است؟ و آیه «سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ» در صدد بیان چیست؟
256 تفسیرواژه «خرطوم» تنها یکبار در قرآن و در آیه 16 سوره قلم آمده است:«سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ»؛[1]به زودى که بر بینیاش داغ میگذاریم.در دانش لغت، خرطوم به معنای بینى بوده و بیشتر در مورد بینى فیل مورد استفاده قرار میگیرد و معمولا هنگامی در مورد بینی انسان به ...
-
روایات چه چیزهایی را سبب فقر برشمردهاند؟
150 حدیثروایات متعددی وجود دارد که برخی از رفتارها و عملکردها را مقدمهای برای فقر برمیشمرند. این روایات البته هر کدام باید جداگانه مورد بررسی سندی و متنی قرار گیرند؛ اما در اینجا جدا از این بررسیها به دو روایت در این زمینه اشاره میکنیم.الف) روایتی از پیامبر(ص) نفل شده ...
-
چه گروهی در قرآن با نام «مؤتفکه» و یا «مؤتفکات» معرفی شدهاند؟
235 تفسیردر یک آیه از قرآن کریم، «مؤتفکه» به صورت مفرد، و در دو آیه دیگر «مؤتفکات» به صورت جمع آمده است که تمام موارد ناظر به شهر و یا شهرهای ویران شده و اهالی آنها است:«وَ الْمُؤْتَفِکَةَ أَهْوى»؛[1]و مؤتفکه را نابود کرد.«...وَ الْمُؤْتَفِکاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ ...
-
آیا صحیح است که پیامبر(ص) توجه ویژهای به انصار داشتند؟
95 حدیثانصار به گروهی از ساکنان اصلی شهر مدینه(یثرب) گفته میشود که از پیامبر اسلام(ص) و مسلمانانی که از مکه به آن شهر مهاجرت کرده بودند (مهاجران) میزبانی کرده و آنها را در شهر و خانه خود پناه دادند. از پیامبر(ص) روایات متعددی در مدح ...
-
منظور از «ثقلان» در آیه 31 سوره الرحمن و دیگر مشتقات ریشه «ثقل» در قرآن چیست؟
220 تفسیرمشتقاتی که برگرفته از ریشه «ثقل» باشند، تقریبا تمامی آنها ناظر به نوعی از سنگینیاند.به عنوان نمونه «ثِقَل» بر وزن «عِنَب» به معنای سنگینى و «ثقیل» به معنای سنگین است. البته اصل این سنگینی در اجسام بوده؛ اما حسب مورد در معانى و امور غیر حسی نیز استفاده میشود.
-
منظور از طهارتی که در قرآن از آن یاد میشود چه نوع طهارتی است؟
272 تفسیردر قرآن بیش از سیبار از مشتقات واژه «ط ه ر» استفاده شده است؛ مانند: «یُطَهِّرَکُمْ» «تَطْهِیرا»، «أَطْهَر»، «مُطَهَّرَة».«طهارت» از ریشهی «طهر»، به معنای پاکى و پاکیزگی، ضد نجس و نجاست است.[1] اعم از اینکه طهارت مادی باشد یا معنوی.[2]راغب نیز در مفردات میگوید: طهارت ...
-
تهلیل چیست و امام علی(ع) چه آیاتی را به عنوان آیات تهلیل اعلام نموده است؟
147 حدیث«تهلیل» به معنای گفتن عباراتی ناظر به توحید و در رأس آنها گفتن «لا إله إلّا الله» است. و به طور طبیعی «آیات تهلیل» به آیاتی گفته میشود که اینگونه عبارات در آنها مشاهده شود.[1]علامه مجلسی به نقل از کتاب روایی کهنی که نزد او بوده و به ...
-
اکنون امام زندهای داریم که تمام امور دنیا تحت نظارت او است. در چنین شرایطی آیا توسل جستن به دیگر ائمه(ع) معنایی خواهد داشت؟
126امام زمان(عج) از سوی خدای متعال ولی و سرپرست این عصر و زمان انتخاب شده است؛ از اینرو همه امور با تأیید ...
-
در آیاتی از قرآن، از واژه «أو» استفاده شده است که نوعی تردید را میرساند. چنین تردیدی در مورد خداوند چه معنایی دارد؟!
264 تفسیرپرسش شما ناظر به این آیه است:«وَ أَرْسَلْناهُ إِلى مِائَةِ أَلْفٍ أَوْ یَزیدُونَ»؛ و او را به سوى یکصد هزار نفر، یا بیشتر فرستادیم.نظیر این آیه، آیات دیگری هم در قرآن آمده است که در آنها از کلمه «او» استفاده شده است؛ مانند:«عُذْراً أَوْ نُذْراً»؛ (که جاى عذر ...
-
در سوره اسراء اعلام شده است تمام مردم در قیامت با امامشان محشور میشوند. مراد از این «امام» کیست؟
306 تفسیردر آیه «یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ...»[1] اعلام شده است تمام مردم در قیامت با امامشان محشور میشوند؛ اما در مورد اینکه مراد از امام در این آیه کیست، ابتدا باید گفت؛ واژه «امام» در لغت به معناى هر پیشوا و هر مقتدایی است.قرآن کریم نیز ...
-
برقراری عدالت وظیفه خدا است یا مردم؟
124عدالت خداوند را میتوان با موضوعاتی مانند خلقت و آفرینش، کیفر و پاداش و ... مرتبط دانست بدین ترتیب که به عنوان نمونه، در آفرینش انسان -با توجه به هدف آفرینش او که تکامل و جانشینی خدا در روی زمین است- عدالت خداوند اقتضا دارد که ...
-
امام باقر(ع) با چه استدلالی از قرآن کریم فرمود که نام «شیعه» نام زیبایی است و شیعیان باید به آن افتخار کنند؟!
196 حدیثآنچه در پرسش آمده، محتوای گفتوگوی ابوبصیر با امام باقر(ع) است:«... عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: لِیَهْنِئْکُمُ الِاسْمُ! قُلْتُ: وَ مَا هُوَ جُعِلْتُ فِدَاکَ؟! قَالَ: الشِّیعَةُ! قِیلَ: إِنَّ النَّاسَ یُعَیِّرُونَنَا بِذَلِکَ! قَالَ: أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ: وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ وَ قَوْلَهُ: فَاسْتَغاثَهُ الَّذِی ...
-
اگر فردی اول وقت نماز در سفر بوده و قبل از پایان وقت به وطنش برگردد و نمازش را در سفر و در وطن نخوانده باشد، قضایش را باید شکسته بخواند یا تمام؟
184 گوناگونمراجع تقلید در جواب پرسش مطرح شده میگویند:هر نماز واجبی که انسان نتوانست آنرا در وقتش بخواند، لازم است قضایش را، به همان شکلی که باید در وقتش میخواند، انجام دهد. بنابراین، اگر مسافر، نماز ظهر، عصر یا عشا را نخواند، باید آنرا دو رکعتی قضا کند، اگر ...
-
در مورد صفت مشبهه توضیحاتی ارائه نمایید؟
115«صفت مشبهه» مانند «اسم فاعل»، «اسم مفعول» و ... از اسماء مشتقی است که لزوما باید از ریشه مصدری ساخته شود.این اسم مشتق بر ثابت بودن و تداوم داشتن صفتى براى شخصى یا چیزى دلالت میکند.[1]یکی از ویژگیهای صفت مشبهه آن است که باید از مصدر فعل لازم ...
-
در فرازی از آیه 107 سوره اسراء، از اهل دانشی یاد شده است که بر چانههای خود سجده میکنند! این اهل دانش چه افرادیاند و سجدهشان چگونه است؟!
392 تفسیرآنچه در پرسش آمده موضوعی است که در آیه 107 سوره اسراء در مورد آن سخن به میان آمده است:«...إِنَّ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذا یُتْلى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً»؛کسانى که در گذشته از علم و دانش برخوردار شدند، هنگامی که قرآن بر آنها خوانده شود ...
-
آیا قبل از پیامبر اسلام(ص)، نام «محمد» وجود نداشت؟
309گزارشهایی وجود دارد که بر اساس آن، قبل از پیامبر اسلام نیز نام «محمد» -اگرچه در مقیاسی اندک - مورد استفاده قرار میگرفت.قاضی عیاض در مورد استفاده عربها از این نام در زمان جاهلیت، میگوید:در میان عرب نام «محمد» وجود نداشت. تنها زمان کوتاهی پیش از ولادت پیامبر ...
-
واژه قصر و مشتقات آن در قرآن به چه معنا است؟
303 تفسیرمشتقاتی از ریشه «قصر» در اوزان و ابواب گوناگون در قرآن مورد استفاده قرار گرفته است که با وجود نوعی تشابه معنوی در میان آنها؛ اما به تناسب هر موضوع، دارای معنای مستقل و متفاوتی است. در اینجا به چند مورد از آن اشاره میشود:«قصر» در لغت به معنای ...
-
اسم مکان و اسم زمان در ادبیات عرب چگونه ساخته میشوند و چه کاربردی دارند؟
180از جمله اسمهای مشتق در زبان عربی، اسم مکان و اسم زمان است که هر کدام جداگانه مورد بررسی قرار میگیرد.«اسم مکان»، به اسمى گفته میشود که ناظر به «محل وقوع یک رخداد» است، مانند واژههای «مشهد» که بر محل شهادت، «مجلس» که بر مکان نشستن، و «مسجد» که بر ...
-
«من أحدث و لم یتوضأ فقد جفانی و من أحدث و توضأ و لم یصل رکعتین فقد جفانی ...».
توضیح مختصری در مورد این روایت قدسی ارائه کنید؟
183«وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) قَالَ تَعَالَى مَنْ أَحْدَثَ وَ لَمْ یَتَوَضَّأْ فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ تَوَضَّأَ وَ لَمْ یُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ وَ لَمْ یَدْعُنِی فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ أَحْدَثَ وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّى وَ دَعَا وَ لَمْ أُجِبْهُ فَقَدْ جَفَوْتُهُ وَ لَسْتُ بِرَبٍّ جَاف»؛
-
«من أحدث و لم یتوضأ فقد جفانی و من أحدث و توضأ و لم یصل رکعتین فقد جفانی ...».
توضیح مختصری در مورد این روایت قدسی ارائه کنید؟
32«وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) قَالَ تَعَالَى مَنْ أَحْدَثَ وَ لَمْ یَتَوَضَّأْ فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ تَوَضَّأَ وَ لَمْ یُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ وَ لَمْ یَدْعُنِی فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ أَحْدَثَ وَ تَوَضَّأَ وَ صَلَّى وَ دَعَا وَ لَمْ أُجِبْهُ فَقَدْ جَفَوْتُهُ وَ لَسْتُ بِرَبٍّ جَاف»؛
همسران امام جواد(ع)
- همسر امام جواد(ع)، سمانه مغربیه نام داشت.[5] البته نامهای حویث، غزاله مغربیه و مدنب نیز برای او در منابع اسلامی ذکر شده است.[6]
- مأمون خلیفۀ عباسی برای رهايى از يک سلسله تنگناها و شرایط دشوار سياسى زمان خود، تصمیم گرفت ولایت عهدی را بر امام هشتم تحميل کند و نیز با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبت به امام جواد(ع) تصميم گرفت دختر خود را به ایشان تزويج نماید تا استفادهاى كه از تحميل وليعهدى بر امام رضا(ع) در نظر داشت از اين وصلت نيز به دست آورد. [7] بر اساس همين طرح بود كه پس از شهادت امام رضا(ع) دختر مأمون «امّ فضل» به همسرى امام جواد(ع) درآورده شد. گفتنی است که امام از این خانم فرزندی نداشت.[8]
فرزندان
در منابع اسلامی دیدگاههای مختلفی نسبت به تعداد و نام فرزندان امام جواد(ع) بیان شده است؛ همان طور که شیخ طبرسی میگوید: امام جواد(ع) دو پسر و سه دختر از خود به جاى گذارد كه يكى از آنان حضرت هادى(ع) است و دومى هم به نام موسى و دختران آنجناب هم حكيمه، خديجه و ام كلثوم نام داشتند، بعضى نیز گفتهاند وى دو دختر به نام فاطمه و امامه داشته است.[9]
اما آنچه همۀ منابع دربارهاش اتفاق نظر دارند، این است که دو فرزند؛ امام هادی(ع) و موسی مبرقع جزو فرزندان امام جواد(ع) هستند.[10]
امامت امام جواد(ع)
در روایات به امامت امام جواد(ع) پس از امام رضا(ع) تصریح شده است؛ مانند احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) در بارۀ تصریح به نامهای امامان(ع) نقل شده است.[11]
همچنین از جمله كسانى كه تصريح به امامت آنحضرت را از امام رضا(ع) روايت كردهاند، عبارتاند از: على بن جعفر، صفوان بن يحيى، معمر بن خلاد، حسين بن بشار، ابن ابى نصر بزنطى، ابن قياما واسطى، حسن بن جهم ابو يحيى صنعانى، خيرانى، يحيى بن حبيب زيات و... .[12]
کرامات امام جواد(ع)
امام جواد(ع) مانند سایر امامان دارای کرامات زیادی بودند که موردی از آنرا ذکر میکنیم:
محمّد بن اورمه گفت: معتصم گروهى از وزيران خود را خواست به آنها دستور داد به دروغ گواهى دهند كه محمّد بن على بن موسى(ع) تصميم قيام دارد بعد حضرت را خواست گفت تصميم دارى در دولت من قيام كنى. فرمود: به خدا قسم چنين تصميمى ندارم.
معتصم گفت: فلان كس و فلانى بر كار تو شهادت میدهند آنها را حاضر كردند. گفتند: صحيح است ما اين نامهها را از بعضى غلامان تو به دست آوردهايم.
حضرت جواد(ع) در اطاق جلو بود دستهاى خود را بلند كرده گفت: خدايا اگر دروغ میگويند اينها را بگير. يک مرتبه ديدم اطاق جلو چنان به حركت در آمد میرود و مىآيد هر كدام از ايشان تصميم حركت كردن میگيرد به زمين مىافتد. معتصم صدا زد يا ابن رسول اللَّه من از حرف خود توبه میكنم از خدا بخواه كه اطاق از حركت بايستد. گفت خدايا اطاق را آرام فرما تو میدانى ايشان دشمن تو و من است، اطاق آرام گرفت.[13]
مناظرات علمی امام جواد(ع)
بارزترین نوع تبلیغ امام جواد(ع) مناظراتی است که آنحضرت انجام میداد. مناظرههای آنحضرت که از نخستین روزهای امامتش آغاز شد، ایشان را در تثبیت جایگاه ولایت و امامت، هدایت حق جویان و آشکار ساختن سستی گفتار ستمگران یاری داد. آنحضرت به دو جهت در عرصۀ مناظرههای علمی گام نهاد:
نخست، نیاز شیعیان که با توجه به سنّ کم آنحضرت در پی کشف جایگاه معنویاش بودند، و دوم خواست مأمون و معتصم که اندیشۀ خوار ساختن امام و اثبات الهی نبودن آگاهیهای وی را در سر میپروراندند.
کیفیت شهادت امام جواد(ع)
دربارۀ اینکه امام جواد(ع) به چه نحوی به شهادت رسیدند، دیدگاههای مختلفی وجود دارد که در اینجا به یک نمونه اشاره میشود:
معتصم خلیفۀ ستمگر عباسی -برادر مأمون و عموی ام فضل دختر مأمون- پیوسته نقشههایی را برای به شهادت رساندن امام جواد(ع) اجرا میکرد و در این زمینه با ام فضل نیز همدست شده بود که امام جواد(ع) را مسموم کند؛ زیرا معتصم میدانست که ام فضل از آنحضرت منحرف شده و به شدّت علیه امام(ع) موضع گرفته است. بر این اساس، ام فضل نیز در خواست معتصم را پاسخ مثبت داد و سمّی را در انگور جاسازی کرد و در پیش روی آنحضرت نهاد و همین که امام جواد(ع) از آن انگور خورد، ام فضل پشیمان شد و شروع به گریه کرد، حضرت فرمود: گریهات برای چیست؟ سوگند به خدا، خداوند آنچنان تو را به دردی در ناحیه رحم دچار سازد که جبران پذیر نباشد و به بلایی گرفتارت کند که قابل کتمان نباشد. بر اثر همین نفرین ام فضل بیمار شد و از دنیا رفت.[14]
به هر حال، آنحضرت در شهر بغداد در ماه ذى القعده سال 220 هـ.ق در حالی که ۲۵ سال از عمر شريفش گذشته بود، به شهادت رسید[15] و در محلهای از بغداد به نام کاظمین در کنار قبر جدش امام موسى بن جعفر(ع) دفن شد.[16]
[1]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 50، ص 16، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[2]. نامهای دیگری نیز دربارۀ مادر امام جواد(ع) ذکر شده است؛ مانند «خیزران»، «سکینه مرسیّه». ر.ک: حسینى عاملى، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام،، قم، بعثت، چاپ اول، 1412ق؛ بحارالانوار، ج 50، ص 13؛ امین عاملی، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 2، ص 32، بیروت، دار التعارف، 1403ق.
[3]. شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 273، قم، کنگرۀ شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[4]. بحار الأنوار، ج 50، ص 7.
[5]. الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 297؛ المرعشى التستری، القاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 29، ص 33، قم، مكتبة آیة الله المرعشى النجفى، چاپ اول، 1409ق؛ قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل، ج 3، ص 1810، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1379ش.
[6]. ر. ک: ابن ابى الثلج بغدادى، محمد بن احمد، تاریخ أهل البیت نقلا عن الأئمة الباقر و الصادق و الرضا و العسكری عن آبائهم علیهم السلام، محقق، مصحح، جلالى حسینى، محمد رضا، ص 123 و 124، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1410ق.
[7]. پیشوایی، مهدی، سیرۀ پیشوایان، ص 556، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ سوم، 1375ش.
[8]. عماد طبرى، حسن بن علی، مناقب الطاهرین، ج 2، ص 808، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، 1379ش؛ بحارالانوار، ج 50، ص 8.
[9]. طبرسى، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، ص 355، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1390ق.
[10]. الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 295؛ شامی، جمال الدین یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، ص 718، قم، دفتر اسلامی، چاپ اول، 1420ق؛ حموی، محمد بن اسحاق، أنیس المؤمنین، ص 215، تهران، بنیاد بعثت، 1363ش؛ التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 134.
[11]. بحارالانوار، ج 36، ص 336 و 337؛ ر. ک: نمایههای «اهل بیت»، سؤال 829؛ «انحصار معصومین در چهارده نفر»، سؤال 178؛ «انحصار امامت در نسل پیامبر»، سؤال 2969.
[12]. ر. ک: الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 274 – 280.
[13]. بحار الأنوار، ج 50، ص 45 و 46.
[14]. همان، ص 16 و 17.
[15]. الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص273.
[16]. كلینى، محمد بن یعقوب، الكافی، محقق، مصحح، غفارى على اكبر، آخوندى، محمد، ج 1، ص 492، تهران، دار الكتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ مسعودى، على بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، ص 227، قم، انصاریان، چاپ سوم، 1426ق.