جستجوی پیشرفته
بازدید
4210
آخرین بروزرسانی: 1400/03/03
خلاصه پرسش
نظر شما درباره‌ی فرضیه ی ذهن‌گرا چیست که معتقد است فرضیه‌ی خلقت جهان در واقع، تنها نوعی خیال‌پردازی ماهرانه ذهن است؟!
پرسش
سلام؛ نظر شما راجع به این متن که به غیر علمی‌ بودن نظر خلقت‌گرایان اشاره می‌کند، چیست؟ متن مذکور: یکی از ویژگی‌های علم، مفهوم فرضیهی قابل آزمایش است. یک فرضیهی قابل آزمایش باید پیش‌بینی‌هایی ارائه کند که بتوان با مشاهدات مستقل آن‌را ارزیابی کرد. منظور از قابل آزمایش بودن فرضیه این است که در صورت درستی فرضیه، باید مشاهدات خاص و معینی داشته باشیم. فرضیهای که نتواند همهی مشاهدات و داده‌‌های ممکن را تشریح کند، قابل تست نبوده، علمی نیست! یک فرضیهی علمی خوب باید بتواند برخی از رویدادهای ممکن را رد کند. (یعنی بر اساس آن فرضیه، چنین رویدادهایی نباید اتفاق بیفتد). بنابراین، یک تبیین علمی باید پیشبینی‌‌های ریسکداری را ارائه دهد که در صورت درستی فرضیه، آن پیشبینی‌ها ضرورتا اتفاق بیفتد، و فرضیه‌های معدود دیگری بتوانند چنین پیشبینی‌هایی انجام دهند.(در واقع بر اثر تست‌کردن این پیشبینی‌‌هاست که فرضیه‌های نادرست مشخص می‌شوند). این نیازمندی علمی از ضروریات ابطال‌پذیری و تأکیدکنندگی (تقویتکننده فرضیه) پوپری است. برای نمونه، این فرضیه ذهن‌گرا که کل جهان در واقع خیالپردازی ماهرانه ذهن است،(و بالطبع واقعیت ندارد)، یک فرضیه علمی نیست. ذهن‌گرایی هیچ پیشبینی خاص یا ریسک‌داری را مطرح نمی‌کند، هیچ مشاهده ممکنی نمی‌تواند با ذهن‌گرایی مغایرت داشته باشد؛ زیرا هر مشاهده‌ای می‌تواند به صورت خلق آن توسط ذهن تفسیر شود. موارد زیاد دیگری از این قبیل وجود دارد. مثل اینکه جهان و هرچه در آن است همین پنج دقیقهی پیش به وجود آمد و خاطرات ما از زمان‌های قبل نیز پنج دقیقهی پیش در ذهن ما قرار گرفت. به همین دلیل، خلقت‌گرایی و «آفرینش هوشمند» هم، جزو حدسیاتی هستند که از نظر علمی طرد می‌شوند، زیرا هر پدیدهی بیولوژیک را می‌توان به راحتی با آن تبیین کرد، و هیچ پیشبینی مشخص و ریسکداری ندارد.
پاسخ اجمالی

اولا: آیا خود این نظریه -که «یک تبیین علمی باید پیش‌بینی‌‌های ریسک‌داری را ارائه دهد که در صورت درستی فرضیه، آن پیش‌بینی‌ها ضرورتا اتفاق بیفتد»- علمی است؟ یعنی فرضیه‌ایی قابل آزمایش است؟ یا فرضیه‌ای است که نمی‌تواند همه‌ی مشاهدات و داده‌‌های ممکن را تشریح کند، و قابل تست نبوده، و علمی نیست؟ بلکه یک نظریه‌ی فلسفی است؟

ثانیا: همان‌گونه که در دیگر پاسخ‌های این سایت بیان شده است، «برهان علیت» یک قانون فلسفی و عقلی است، نه قانونی که با تجربه و آزمایش به دست آمده باشد؛ و از این جهت «قانون علیت» با علوم تجربی نه قابل اثبات است نه قابل انکار؛ زیرا علم(تجربی، طبیعی) فقط در مورد روابط پدیده‌ها سخن می‌گوید؛ اما اثبات این‌که هر پدیده‌‌ای باید علتی داشته باشد در توان چنین دانشی نیست؛ زیرا ابزار آن برای درک حقایق فقط حواس ظاهری است، که با کمک میکروسکوپ، تلسکوپ و ابزار آزمایشگاهی به شناخت روابط بین اشیا می‌پردازد. نکته جالب این‌که دانشمند تجربی حتی در مواردی که با حس و آزمایشگاه به ‌دست آورده نمی‌تواند بگوید بر اساس حس و آزمایش، فلان چیز علت فلان چیز است؛ بلکه او با حس و تجربه فقط توالی و پی در پی بودن آن دو را فهمیده و حکم به علت بودن یکی برای دیگری، کار عقل است.[1]

در هر صورت، اگر در علوم طبیعی چنین قانونی وجود داشته باشد که «معیار علمی‌بودن هر فرضیه به آن است که قابل آزمایش باشد»؛ یعنی باید پیش‌بینی‌‌هایی ارائه شود که بتوان با مشاهدات مستقل آن‌را ارزیابی کرد؛ دلیل نمی‌شود که این معیار در تمام معارف و در تمام علوم باید وجود داشته باشد؛ بلکه هر علمی با روش و معیارهای خود، سنجیده می‌شود.

اصولا این‌که جهان مبدأ دارد یا نه؟ یک بحث فلسفی است، نه بحث تجربی، طبیعی!

نتیجه این‌که علوم عقلی و فلسفی بر تمام علوم برتری دارند؛ زیرا علوم عقلی و فلسفی عهده‌‌دار تصدیق و اثبات گزاره‌های تمام علوم هستند؛ از این‌رو براهین جهان‌شناختی که به عنوان نمونه به برهان نظم یا هوش‌مندانه بودن جهان اشاره دارند را می‌توان دلیلی علمی نامید؛ زیرا عقل ابتدا با کمک علوم تجربی و از راه حس تجربه به وجود نظم پی می‌برد و سپس حکم می‌کند که نظم جهانی بدون وجود نظم‌دهنده امکان ندارد.[2]

 

 


[1]. ر. ک: «مفهوم قانون علیت»، 25482؛ «اثبات و انکارخدا»، 10873.

[2]. ر. ک: «برهان نظم»، 198.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود